نقش «حافظه» (خزانه معنا) و «خیال» (خزانه صورت) معمار در شکل دهی به فرایند خلق و ادراک آثار معماری براساس دیدگاه حکمت متعالیه

مساله چگونگی شکل گیری فرایند خلق و ادراک آثار معماری و عوامل موثر بر آن مقوله ای با اهمیت، چند بعدی و میان رشته ایست. این در حالیست که در حال حاضر فرایند شکل گیری آثارمعماری در اکثر پژوهشها با تکیه بر برداشت های سطحی از ادراک انسان و در بهترین حالت وابسته به حواس پنج گانه ظاهری انسان و البته معمولا محدود به برخی از آنها بررسی میشود. بنا براین لازم است جوانب این مساله از منظر علوم انسان شناسی (شناخت قوا و ابزارهای ادرکی او)، هستی شناسی (شناخت مراتب هستی) و روانشناسی محیط (بررسی رابطه انسان و محیط) پرداخته شود. پژوهش حاضر قصد دارد به بررسی چگونگی شکل گیری مراحل فرایند خلق و ادراک آثار معماری با تمرکز بر قوای باطنی  بویژه "حافظه" و "خیال" معمار بپردازدو با باز تعریف مراحل تجزیه، ترکیب و ارزیابی در این فرایند با یک نگاه نو، عواملی که مستقیم و غیر مستقیم موثر بر کیفیت شکل گیری و تحقق این مراحل هستند را بررسی نماید. شالوده نظری این پژوهش مبانی حکمت متعالیه و برای انجام آن از راهبرد استدلال منطقی استفاده شده است .در مرحله گردآوری داده ها از مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و در مراحل بعد، از روش استدلال قیاسی استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد معماری مانند سایر افعال انسان متاثر از بستر مادی و معنوی رشد (تجربه زیسته) و ادراکات معمار در طول عمر تا لحظه خلق اثر است . معمار از یک طرف  متاثر از حافظه (خزانه معانی) و خیال (خزانه صورتها) خود است که خمیر مایه ایده های او خواهند بود و از طرفی بواسطه افعال، اخلاق و مزاج خود مرتبه ای برای نفس ناطقه اش، که  مبدا و خالق افعال اوست، رقم میزند و البته مرتبه نفس هم نقش بسزایی در کارایی حافظه و خیال در انسان دارد زیرا معانی و صورتها ذخیره شده در آنها  حاصل سطح تعامل او با عوالم هستی است.این رویکرد همچنین می تواند زمینه ساز تحول در حوزه تعلیم معماری و تربیت معماران باشد. زیرا تاکید می نماید معمار ابتدا باید قوس صعود معرفت یابی را در وجود خویش طی کند و بعد اقدام به آفرینش در قوس نزول خلق اثرمعماری نماید.