خوانش انتقادی تقابل های پسا استعماری در رمان «الربیع و الخریف» اثر حنا مینه (با نگاهی بر شرق شناسی ادوارد سعید)

نقد پسا استعماری با بررسی رابطه تقابلی استعمارگر و استعمار زده، به واکاوی شیوه های تاثیر امپریالیسم بر ادبیات می پردازد. مهم ترین ویژگی این رویکرد، نقد و تغییر اندیشه های استعماری است، و منتقدان پسا استعماری در تلاش اند که به خوانش یک جانبه گفتمان استعماری پایان دهند. یکی از ارکان اصلی نقد پسا استعماری، کتاب شرق شناسی «ادوارد سعید» است که به وضعیت استعمار زده و عملکرد استعمارگر از منظری متفاوت می پردازد. سعید معتقد است که شرق شناسان به جای بررسی خود واقعی شرق، تصویری تقلیل یافته و جعلی از آن ارایه می دهند. بدین ترتیب او در قالب یک شرق شناسی وارونه، این الگوبرداری غلط را تغییر داده و شرق را به گونه ای دیگر معرفی می کند. «حنا مینه» رمان نویس سوری، در بیشتر آثار خود رویکردی سیاسی داشته و محور اصلی آثار او مبارزه با استعمار و پیامدهای آن است. او رمان الربیع و الخریف را در همین راستا به رشته تحریر درآورده است. حنا مینه در این اثر چندلایه، پس از توصیف چالش های زندگی در غرب برای مهاجران شرقی، و به ویژه در بعد فرهنگی، از منظر یک استعمار زده به بازخوانی مناسبات میان مهاجر استعمار زده و استعمارگر می پردازد و گفتمان استعماری را به چالش می کشد. پژوهش حاضر می کوشد تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی مولفه های تقابلی نقد پسا استعماری نظیر شرق و غرب، خود و دیگری، مرد شرقی و زن غربی و در نهایت فرادست و فرودست را در رمان مذکور، بر اساس نقطه نظرات ادوارد سعید واکاوی نماید. نتایج این پژوهش حاکی از نقش محوری تقابل شرق/غرب و مولفه جنسیت در این اثر و تلاش های نشات گرفته از انتقادات جدی حنا مینه بر هژمونی غرب، در جهت بازبینی و وارونه سازی انگاره های تقابلی در شرق شناسی غربی است.