آسیاب آبی قطبیه یکی از سازه های آبی برگرفته از دانش بومی در دشت سیرجان

آسیاب‌های آبی به عنوان یکی از گنجینه‌های میراث ارزشمند دانش‌بومی و فرهنگی ایرانیان محسوب می‌شوند. با توجه به شرایط اقلیمی کم‌آب این سرزمین، مردمان گذشته سعی کرده‌اند با ساخت این سازه‌های آبی حداکثر استفاده بهینه را از انرژی آب داشته‌ باشند. از این رو آسیاب‌های آبی از دانش مهندسی آب، مکانیک و معماری بهره گرفته‌اند. یکی از این سازه‌های آبی، آسیاب قطبیه در شهرستان سیرجان است که در نتیجه فعالیت‌های میدانی باستان‌شناسی سال 1397 مورد شناسایی قرار گرفت. هدف از این نوشتار، معرفی و بررسی آسیاب آبی قطبیه در دشت سیرجان است تا درک درستی از تحلیل عمکرد و معماری آن بدست آوریم. بنابراین پرسش‌های این پژوهش عبارتند از: آسیاب آبی قطبیه جزو کدام گونه از آسیاب‌های آبی ایران قرار می‌گیرد؟ و اجزای سازنده و ساختار معماری این آسیاب چگونه بوده است؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده و داده‌های آن بر اساس مطالعات میدانی و منابع مکتوب جمع‌آوری شده است. نتایج نشان می‌دهد که آسیاب آبی قطبیه سیرجان از نوع آسیاب‌های آبی تنوره‌ای بوده که با آب قنات قطبیه کار می‌کرده و ساختار معماری آن یک مجموعه کاملی از فضاهای مختلف اصلی و جانبی را شامل می‌شود که بوسیله یک دیوار دفاعی دایره‌ای‌شکل محافظت می‌شده است.