تجلی فلسفه صدرایی در تعلیقات امام خمینی (ره) بر مقدمه قیصری

فصل چهارم مقدمه قیصری بر فصوص‌الحکم ابن‌عربی، در باب تبیین جواهر و اعراض بر اساس طریقه عرفاست و بیشتر بدنبال تبیین نفس رحمانی است. اما در این بین، بحثی مفصل نیز در بیان نفس رحمانی عرفا به زبان فلسفی دارد. امام‌خمینی (ره) در تعلیقه‌یی، با استفاده از حکمت متعالیه به نقد بیان قیصری پرداخته است. قیصری در خاتمه این فصل نکاتی را در باب معنای تعین و انواع آن نیز بیان کرده که امام (ره) در تعلیقه‌یی دیگر، تبیینی دقیق از انواع تعین به زبان عرفانی ارایه داده است. این معنای تعین و انواع آن بقلم قیصری، تقریبا بطور کامل در فصل سوم از مرحله چهارم امور عامه اسفار اربعه انعکاس یافته که نشان از تاثیرپذیری بسیار فلسفه صدرایی از سنت عرفانی ابن‌عربی بطور عام، و مقدمه قیصری بطور خاص، دارد. از منظر قیصری، اعراض باید فصول جواهر باشند، اما از نظر صدرالمتالهین و بتبع او، امام‌خمینی (ره)، فصل جوهر، جوهر است نه عرض. قیصری معتقد است گاهی تعین، عین ذات است و گاهی نیز امری زاید بر ذات، اما امام بر این باور است که اساسا تعین به ذات حق تعالی تعلق نمیگیرد زیرا تعین از آثار تجلیات اسمایی است؛ اما آنچه دارای احدیت جمع تعینات است، اسم اعظم و انسان کامل است. هدف اصلی مقاله حاضر تبیین، تحلیل و گاه نقد دقیق مقاصد متن قیصری و تعلیقات امام‌خمینی (ره) بر آن است. امام (ره) در یک تعلیقه با استفاده از ذخایر فلسفه صدرایی به نقد قیصری پرداخته و در تعلیقه‌یی دیگر، در واقع بر مبنای بخشی از اسفار اربعه، مواضع خود را تبیین نموده است.