ارزیابی نظریه ارکون در خوانش انسانی از قرآن

محمد ارکون به دلیل تاکید دوچندانش بر اهمیت به کارگیری روش های نوین پژوهشی برای فهم متون اسلامی و رویارویی  نقادانه اش با روش های کشف متن و فهم آن و ارایه خوانشی جدید از متن و تفسیر قرآن، از بارزترین نمایندگان جریان نوگرا است. وی روش پژوهشی خود در متون دینی را اسلام شناسی تطبیقی نام گذاشته است که در آن متون اسلامی به ویژه قرآن از منظر علوم انسانی مورد مطالعه قرار می گیرند؛ از آن جا که روش ارکون به جای ابتنای بر اصول روش شناسی، بر پیش فرض های اومانیسمی مبتنی است و از این منظر، ماهیت دین گریزانه دارد، پژوهش حاضر بر آن شد تا با روش توصیفی تحلیلی، نظریه وی را مورد ارزیابی قرار دهد. مولفه هایی که ارکون در این نظریه ارایه می کند، از این قرار است: وحی سخنی آزاد، ناگهانی و مبتنی بر تجربه نبوی است؛ بین اصل قرآن و متن آن تفکیک باید کرد؛ بنابراین، بخشی از متن قرآن که مشتمل بر گزاره های جزم اندیشانه و خیالین است، غیر اصیل اند و بخش اصیل قرآن نیز به رغم وحی بودن -به معنایی که ذکر شد- لازم است به صورت آزادانه و بر پایه پیش فرض های مفسر مورد توجه قرار گیرد، نه براساس قصد و نیت خداوند؛ دیدگاه هایی فوق، مستلزم آن است که قرآن، طبق برنامه معینی از سوی خداوند برای هدایت بشر نازل نشده باشد؛ محتوای قرآن، جنبه متخیلانه و اسطوره ای داشته باشد؛ معیار تفسیر قرآن، نه قصد خداوند، بلکه پیش فرض های مفسر باشد.