ارزیابی کیفی مولفه های اجتماعی - زیست‏ محیطی تاثیرپذیر از پروژه سد گاوشان از نگاه کنشگران پروژه

تحقیقات بسیاری در حوزه ارزیابی اثرات اجتماعی پروژه ‏های روستایی انجام شده است اما کمتر پژوهشی را می‏توان یافت که به بررسی ارزیابی اثرات اجتماعی از دیدگاه ذی‏نفعان پرداخته باشد. این در حالی است که ارزیابی اثرات اجتماعی با مشارکت ذی‏نفعان می تواند منجر به تدوین برنامه‏های جدی‏تر، ارزیابی بهتر و مدیریت تضادها در این حوزه گردد. از این‏رو مطالعه حاضر در پی کسب بینشی عمیق با استفاده از روش کیفی، اثرات اجتماعی سد را آن‏گونه که توسط ذی‏نفعان ادراک شده بررسی می‏نماید.

تحقیق حاضر از پارادایم کیفی و روش تحقیق توصیفی - تفسیری برای دستیابی به هدف تحقیق بهره برده است. برای این منظور 10 نفر از کارشناسان کلیدی (جهاد کشاورزی استان و شهرستان کرمانشاه، اداره منابع طبیعی و اداره محیط زیست و آب ‏منطقه‏ای استان کرمانشاه) و 28 نفر از مردم محلی روستاهای تحت پوشش پروژه مورد مطالعه قرار گرفتند. گردآوری داده ‏ها از طریق بحث‏های گروهی متمرکز، مصاحبه ‏های انفرادی عمیق، مشاهده و مطالعه ی اسنادی با متوسط زمانی 25 تا 40 دقیقه انجام شد. مصاحبه ‏ها با روش تحلیل محتوای ارتباطی تجزیه و تحلیل شدند. اعتماد پذیری (پایایی)، از طریق کنترل نظرات افراد به وسیله سایر مشارکت کنندگان در مصاحبه و نیز خود باز بینی محقق در طی فرآیند تحلیل داده صورت گرفت. اطمینان بخشی (روایی)، نیز از طریق ارایه کلیه اسناد، یادداشت‏ ها و مصاحبه ‏های ضبط شده، پس از تحلیل توسط پژوهشگر به تیم تحقیق صورت گرفت.

نتایج مصاحبه ‏ها نشان داد که شرکت کنندگان در تحقیق، اثرات سد بر کیفیت زندگی را با بیان 38 مفهوم اثرگذار و بهبود حس مکان را با بیان 5 مفهوم اثرگذار مثبت ارزیابی نموده و معتقدند اجرای این پروژه منجربه کاهش سرمایه اجتماعی با بیان 23 مفهوم اثرگذار و آسیب به منابع طبیعی و زیست محیطی با بیان 10 مفهوم اثرگذار، شده است.

نتایج تحقیق نشان دهنده تاثیرگذاری اجرای پروژه‏های توسعه ای بر کلیه ابعاد اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی ساکنان منطقه می باشد. از این رو به برنامه ریزان و مسیولان توصیه می شود جهت افزایش کارایی و اثربخشی برنامه ‏ها در اجرای مداخلات توسعه ‏ای در سطح راهبردی به ارزیابی تمام ابعاد توسعه، به ویژه ابعاد اجتماعی ساکنان مناطق متاثر توجه نمایند.