حوزه قم و امر سیاسی در دوره زعامت حاج شیخ عبدالکریم حائری

چگونگی مواجهه حوزه علمیه قم با امر سیاست در دوره‌های مختلف فرازوفرودهای گوناگونی را پشت سر گذاشته است. در بیان این مواجهه، دوره حضرت آیت‌الله‌العظمی حایری، به‌عنوان موسس حوزه قم از برجستگی و اهمیت خاصی برخوردار است. در این نوشتار با اشاره به شرایط بین‌المللی، اوضاع داخلی، تجربه زیسته و مبانی فکری حاج شیخ، عملکرد سیاسی ایشان مورد بررسی قرار گرفته است. از منظر این نوشتار، تاسیس حوزه علمیه قم در آن شرایط پاسخ هوشمندانه آیت‌الله حایری به بحران زمانه خویش بوده است، و این اقدام از مناسبات اجتماعی- سیاسی دوره خویش تهی نیست. بر همین اساس الگوی مواجهه ایشان با امر سیاست از سه محور تبعیت می‌کرده است: 1. اصالت حفظ و تقویت حوزه، 2. استفاده از ظرفیت‌های حکومت برای پیش‌برد اهداف حوزه، 3. جلوگیری از انحراف حکومت؛ این الگو در دوره‌های بعدی نیز از سوی متولیان حوزه مورد توجه قرار گرفت.