حکم فقهی مقتولین در فتنه از دیدگاه فقه مقارن

یکی از اصطلاحات روایی، هایشات است که دارای احکام و آثار فقهی می باشد. این پژوهش در صدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سوال اساسی پاسخ دهد که هایشات چیست و چه حکم فقهی دارد؟ نگارنده تلاش نموده این موضوع را با توجه به معانی آن در دو بعد فتنه و ترس بررسی کند. براین اساس اگر شخصی در فتنه و ناآرامی ها کشته شود، باید از دو جنبه عبادی (غسل و نماز) و مالی (دیه) بررسی نمود که در اینجا سه حالت متصور است: نخست، اگر مقتول برای مقابله با فتنه کشته شده، شهید محسوب می شود. حالت دوم، مقتول در فتنه و ناآرامی، مردم معمولی هستند که به صورت اتفاقی کشته شده اند، که او را غسل داده و نماز می خوانند و دیه ایشان بر عهده بیت المال است تا خون ایشان پایمال نگردد. حالت سوم، اگر مقتول جزو فتنه گران باشد، در این صورت اختلاف نظر وجود دارد، اما ایشان را غسل داده و نماز می خوانند. هم چنین اگر کسی به خاطر ترس از شب یا روز کشته یا مجروح شود، دیه اش بر عهده بیت المال است، به شرطی که افراد متهم و لوثی وجود نداشته باشد. در این پژوهش به احکام فقهی، روایی و تفسیری اهل سنت در بحث هایشات توجه شده، البته در متون اهل سنت، حکم مقتول در فتنه اشاره گردیده اما در مورد مقتول به خاطر ترس چیزی بیان نشده است.