نقش وقف در ایجاد و احیاء سیستم های آبرسانی در دوره ایلخانی

با تاسیس حکومت ایلخانی (656-736ق)، اقداماتی در جهت سازماندهی نهاد وقف و جلوگیری از تعرض به اموال وقفی صورت پذیرفت. آب یکی از حیاتیترین نیازهای بشری است که بدون تامین آن، آبادانی امکانپذیر نیست. در دوره ایلخانی ایجاد و احیاء سیستمهای آبرسانی با توجه به آسیبهای که هجوم مغولان به زیربناهای اقتصاد ایران وارد نمود، ضروری بود. بدین سبب از ظرفیت نهاد وقف در این حوزه استفاده شد. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به بررسی نقش وقف در ایجاد و احیاء سیستمهای آبرسانی در دوره ایلخانی میپردازد. این پژوهش موقوفات غازان ایلخانی، خواجه رشیدالدین فضلالله، سید رکنالدین و سید شمسالدین یزدی از مقامات محلی، ترکان خاتون حاکم کرمان، امینالدین بلیانی و علاءالدوله سمنانی از عارفان مشهور و سایر افراد خیر را در زمینه آبرسانی در دوره ایلخانی بررسی کرده است. بر طبق یافته های این پژوهش در دوره ایلخانی، علاوه بر حاکمان و وزیران، بسیاری از افراد جامعه مثل حاکمان محلی، صاحبمنصبان، عرفا و افراد خیر آگاهانه از ظرفیت نهاد وقف برای ایجاد و احیاء سیستمهای آبرسانی استفاده کردهاند. درواقع ایجاد و احیاء سیستم های آبرسانی در دوره ایلخانی در نتیجه تلاش همگانی افراد ذینفوذ جامعه صورت گرفته است و موقوفات وزیرانی مثل خواجه رشیدالدین فضلالله علیرغم گستردگی موارد وقفی، در مناطق محدودی از قلمرو حکومت ایلخانی قرار داشته است. همچنین بر اساس یافته های پژوهش وقف قنات در مناطق مرکزی ایران مثل یزد، کرمان و اصفهان در دوره ایلخانی رونق داشته است.