بررسی و پهنه بندی خطر زمین لغزش در حوضه نیرچای با استفاده از مدل ANP

زمین لغزش یکی از مهم ترین فرایندهای ژیومورفولوژیکی دامنه ای می باشد که علاوه بر نقش قابل توجهی که در تحول و تکامل دامنه ها دارد گاها به عنوان یک مخاطره جدی نیز مطرح می گردد. در این رابطه، تهیه نقشه های پهنه بندی خطر زمین لغزش یکی از راهکارهای اساسی برای مدیریت کاهش خطرات این پدیده به شمار می رود. در پژوهش حاضر خطر وقوع زمین لغزش در سطح حوضه آبریز نیرچای، واقع در استان اردبیل، مورد ارزیابی قرار گرفت. روش شناسی پژوهش مبتنی بر مدل فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) در بستر سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) می باشد. بدین منظور تعداد 10 متغیر موثر بر وقوع زمین لغزش شامل متغیرهای شیب، جهت شیب، ارتفاع، طول دامنه، تحدب سطح زمین، سازندهای زمین شناسی، بارش، فاصله از آبراهه، پوشش گیاهی و کاربری اراضی وارد مدل گردیدند. نتایج نشان می دهد که سه متغیر شیب (با وزن 217/0)، لیتولوژی (با وزن 217/0) و بارش (با وزن 167/0) از بیشترین میزان اهمیت برخوردار بوده و در واقع، کنترل کننده های اصلی فرایند زمین لغزش در سطح حوضه آبریز نیرچای به شمار می روند. نتایج پهنه بندی خطر وقوع زمین لغزش نیز حاکی از این است که حدود 8/9 درصد از سطح حوضه نیرچای در کلاس خطر بسیار زیاد و درحدود 3/19 درصد آن نیز در کلاس خطر زیاد قرار می گیرد. پهنه های بسیار پرخطر و پرخطر عمدتا در قسمت های میانی حوضه نیرچای پراکنده شده اند. در این قسمت از حوضه، متغیرهای مختلفی از قبیل شیب مناسب (مخصوصا 20 تا 40 درصد)، سازندهای زمین شناسی آسیب پذیر، ارتفاع متوسط، دریافت نزولات جوی مطلوب، تراکم زهکشی بالا و غیره باعث افزایش پتانسیل وقوع زمین لغزش گردیده است.