شاخص های موثر بر تحقق الگوی کاربری زمین و گسترش آتی محدوده های شهری زاهدان در طرح توسعه جامع شهر

اهداف :

طرح های جامع برای توسعه کالبدی موزون شهرها تهیه می شوند اما به دلیل مشکلات معمولا در دستیابی به اهداف خود ناکامند. در پژوهش حاضر میزان تحقق الگوی کاربری زمین و ارتباط آن با رشد محدوده شهر زاهدان تهیه شد.

روش شناسی:

 این پژوهش کاربردی در سال 1400 در شهر زاهدان انجام شد. لیست شاخص های موثر با استفاده از سنجش نظرات کارشناسی و تعیین ضریب اهمیت (AHP) تهیه شد. در این زمینه، 18 کارشناس با استفاده از نمونه گیری هدفمند انتخاب شد. روند رشد مطلوب شهری در 1400-1380 با استفاده از همپوشانی شاخص های موثر در محیط GIS بررسی شد. شاخص های موثر بر تحقق الگوی کاربری زمین با استفاده از سنجش نظرات کارشناسی تهیه و ضریب اهمیت و وزن هر یک به ترتیب از طریق مدل AHP و ANP محاسبه و در نرم افزار BSC Designer ارزیابی نهایی انجام شد. پیش بینی روند رشد شهر تا سال 1450 با استفاده از تجزیه و تحلیل داده های مکانی در ArcGIS و مدل SLEUTH انجام شد.

محدودیت رشد مطلوب شهری بر مبنای شاخص ها در محدوده هایی از شمال و شرق حوزه مشاهده شد که وجود موانع در بخش هایی از غرب، جنوب و شرق زاهدان بر این محدودیت دامن زده است. ابعاد کالبدی (28/49%) و اجتماعی (26/32%) به ترتیب، بیشترین و کمترین توسعه در الگوی کاربری اراضی را داشته اند. تحقق الگوی کاربری کمتر از حد متوسط (86/41%) ارزیابی شد. شهر زاهدان بر اساس رشد ارگانیک و گرایش به جاده به صورت لبه ای توسعه یافته و رشد آتی شهر به صورت درونی و سپس در کناره های بافت موجود خواهد بود.

طرح جامع شهر زاهدان کمتر از 50% تحقق یافته است. این امر را می توان ناشی از فقدان ابزارهای قانونی و در نظر نگرفتن توسعه ابعاد موثر دانست. این موارد باید با استفاده از مشارکت گروه های ذی نفع و ذی نفوذ در طرح ها برطرف شود تا طرح های شهری به تحقق بیشتری دست یابند.