بررسی رویکرد سه نسل از فرزندان میرزا معصوم رضوی در مواجهه با اسناد شرعی: از استمرار سبک سجل دوگانه تا ثبت اسناد شرعی در مشهد دوره قاجار

در مشهد، سلسله های مختلفی از سادات باسابقه زندگی می کردند که به مرحله اجتهاد رسیده بودند. منابع رجالی حاکی از این است، تعدادی از علمای مشهد که تحصیلات دینی را در این شهر آغاز و برای ادامه تحصیل به اصفهان و عتبات عالیات سفر کرده بودند، پس از مراجعت، همانند مجتهدان معروف دوره قاجار مورد رجوع مردم قرار داشتند. هدف از پژوهش حاضر، انتشار تصویری و نسخه مصحح اسناد مشهد در دوره قاجار است که چشم انداز نسبتا قابل قبولی برای مطالعات سندشناسی در این شهر فراهم آورده است. موضوع این است که آیا بر پایه این اسناد می توان زمان تقریبی ثبت اسناد در مشهد و سبکی خاص در سندنویسی این شهر مطرح نمود؟ این نوشتار با استناد به منابع دست اول آرشیوی و کتابخانه ای به صورت توصیفی-تحلیلی نگارش یافته است. یافته ها و نتایج پژوهش بیانگر جایگاه ممتاز خاندان میرزا معصوم رضوی در تصدیق منحصربه فرد و ثبت اسناد شرعی مشهد در دوره قاجار است. این نوشتار نقش سلسله سادات رضوی در تصدیق و ثبت اسناد مشهد در دوره قاجار، خصوصا پیدایش سجل نویسی دوگانه و پیش قدمی سلسله ای از سادات رضوی را بررسی می‏کند. این علما مجتهدان عمدتا تحصیلات خود را در مشهد انجام و برای تکمیل آن به عتبات عالیات یا اصفهان مهاجرت کرده بودند. این افراد سجلاتشان را در انتهای حاشیه راست و عمود بر بدنه (نوشته اصلی) سند می نوشتند. آنان به این کار اکتفا نکردند و شگرد سجل دوگانه را ابداع کردند. افراد معینی از سلسله که متصدی امور شرعی بودند در سمت چپ سجلشان، جملاتی فشرده، حداقل دو الی چهار کلمه ای، عمدتا به زبان عربی می نوشتند. نشانه هایی وجود دارد که آشکار می سازد در 1280ق. میرزا احمد رضوی رویه ثبت اسناد شرعی در محکمه خود را معمول ساخت.