تحلیل حساسیت راهبردهای مقابله با بیابان زایی در محیط فازی در زیر حوضه آبخیز یزد- خضرآباد (شهرستان صدوق)

مقدمه و هدف:

 بیابان زایی یک مسیله، اقتصادی- اجتماعی پیچیده و حاصل عملکرد و برهم کنش میان عوامل متعددی است که همیشه در محیط های غیر قطعی و تحت تاثیر شدید قضاوت های مبهم و غیر صریح قرار می گیرند، بنابراین در ارزیابی راهبردهای مقابله با بیابان زایی، استفاده از سازگان های تصمیم گیری چند معیاره فازی ضروری به نظر می رسد. از طرفی در اغلب اوقات، داده های  ورودی به این سازگان ها نادقیق و متغیر می باشند، بنابراین یک قدم مهم اینگونه ارزیابی ها، انجام آنالیز حساسیت روی داده های خروجی می باشد. از این رو این پژوهش با هدف انجام تحلیل حساسیت اولویت راهبردها به صورت موردی در زیرحوضه یزد- خضرآباد طی سال های 1399-1400 به انجام رسید.

به منظور دستیابی به این هدف، ابتدا از روش دلفی فازی و با کاربرد اعداد مثلثی، در چارچوب روش تصمیم گیری چند معیاره، ماتریس تصمیم گیری مقایسه زوجی فازی حاصل و اولویت اولیه راهبردها، برآورد شد و سپس فرآیند آنالیز حساسیت بر روی معیارها و راهبردها در چارچوب مدل تحلیل حساسیت تری آنتافیلو  انجام شد و به دنبال تعیین حساس ترین معیار و راهبرد، درجه ترجیح یا اوزان نهایی راهبردها از روش میانگین موزون هر سطر از ماتریس نرمالیزه اصلاح شده برآورد شد.

نتایج حاصله حکایت از توانایی بالای این مدل دارد به طوری که بعد از انجام تحلیل حساسیت، اولویت بندی معیارها تغییری نکرد و همچنان معیار منابع انسانی متخصص (6C) با  ضریب حساسیت 0/3614 به عنوان حساس ترین معیار  برآورد شد که بعد از نرمال سازی با درجه ترجیح 67/9% در اولویت اول قرار گرفت. این نتیجه نشان دهنده توجه کارشناسان مدیریت مناطق به اهمیت نیروی متخصص و آموزش دیده در حل مسایل و چالش های مطرح در فرایند مقابله با بیابان زایی است. درعین حال اولویت بندی نهایی راهبردها موید تغییر در اوزان و رتبه بندی اولیه راهبردها بود، به صورتی که تنها راهبرد تعدیل در برداشت از منابع آب زیرزمینی (31A) همچنان همانند نتایج اولیه با درجه ترجیح 92/9%، مهمترین راهبرد قلمداد شد و رتبه بندی سایر راهبردها دستخوش تغییرات جدی شد.

در مجموع نتیجه می شود که در راستای راهبرد تعدیل در برداشت از منابع آب زیرزمینی (31A) و با اجرای طرح های آبخوانداری، اصلاح روش های آبیاری، اصلاح اراضی، کنترل رشد صنایع و کشت های آبخواه، می توان روند پرسرعت بیابانی شدن را کند و نسبت به احیای اراضی تخریب یافته اقدام کرد.