مناسبات خرد و کلان در قصص قرآنی سور اولیه مکی در پرتو داستان های انبیاء با محوریت مکافات

بحث علم المناسبه به تعبیر قدما، نظم و انسجام به تعبیر متاخرین، و زنجیرمندی و بینامتنیت در قاموس زبان شناسی متن محور معاصر، از جمله مباحثی است که از بدو نزول قرآن تا عصر حاضر، مورد توجه قرآن پژوهان قدیم و جدید مسلمان و غیرمسلمان بوده است. امروزه برخی مستشرقان، معتقدند که قرآن توده ای درهم و نامنسجم است. همچنین تکرار آیات در قصص قرآنی ناشی از عدم انسجام آیات می باشد. با توجه به اهمیت بحث لازم است که در آیات مربوط به قصص قرآنی انسجام و زنجیرمندی آنها بررسی شود. نتایج تحقیق که به روش تحلیلی- توصیفی انجام شده حاکی از آن است که: الف. در سور اولیه مکی، خواننده با قصص تمام و کمال روبرو نیست و فقط، به رخدادهای اصلی آنها اشاره شده است؛ ب. اهداف در سور اولیه اخلاقی و تربیتی می باشد و شیوه بیان قصص، تند و کوبنده، و موسیقی یکنواختی بر سوره ها حاکم است؛ ج. بخش های روایی و به طریق اولی، قصص مکافات محور با آیات پس و پیش خود از یک سو و با سایر قصص مکافات محوردر سایر سور و همچنین در سطح کلان، با سیره پیامبر (ص)، روابط بینا- سوره ای و بینامتنی دارند؛ د. آغازین های روایی این قصص از یک یا چند الگوی مشترک و فرموله شده تبعیت می کنند؛ ه. بخش میانی قصص، رخدادهای سازه ای را در خود جای داده و در واقع، روایتگری قصص به این بخش بستگی مستقیم دارد؛ و. فرجامین روایی قصص، معمولا با آیه ای که ناظر به درس یا پیامی اخلاقی است، به پایان می آید؛ ز. قصص مکافات محور سور اولیه مکی، حامل اولین مراودات کلامی دین اسلام از طریق پیامبر(ص) محسوب می شوند، و مینیاتوری از کل قصص قرآنی ارایه داده و زمینه ذهنی مخاطبان قرآن را آماده می کنند.