آموزه‏ های زیست‏ محیطی در کتب مطالعات اجتماعی؛ از بی ‏توجهی تا صلاحیت و ضرورت

امروزه موضوع محیط زیست از یک درس تخصصی در حوزه علوم تجربی، (زیست ‏شناسی، بهداشت و محیط زیست، زمین‏ شناسی و...) خارج شده و با یک رویکرد میان ‏رشته ‏ای به کتب درسی مطالعات اجتماعی -که مهم‏ترین کتب در عرصه اجتماعی‏ شدن کودکان و نوجوانان هستند- نیز وارد شده است.  ایده پژوهش حاضر نیز این است که از آنجا که مسایل زیست‏ محیطی به طور مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی اجتماعی انسان‏ها اثر می‏ گذارند، لذا می‎توانند به عنوان مسیله‏ ای اجتماعی و سوژه مناسبی برای کتب درسی مطالعات اجتماعی تلقی گردند. از طرف دیگر باید گفت که رفتار و هنجارهای معطوف به ارزش ‏های زیست‏ محیطی مفهوم مرکزی و غالب در دانش مطالعات اجتماعی می‏ باشد. در واقع مطالعات اجتماعی با تاکید بر ارزش‏های زیست‏ محیطی و تقویت هنجارهای خاص این حوزه، به دنبال افزایش آگاهی‎ها، تغییر نگرش‎ها، ایجاد رفتارهای هنجارمند و... می‏ باشد. این مقاله با روش تحلیل محتوا به دنبال بررسی جایگاه ارزش‏ها و هنجارهای زیست‏ محیطی در کتب درسی مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی و مقطع متوسطه اول است.یافته های پژوهش نشان می‏ دهد که در کتب چهارگانه مطالعات اجتماعی مقطع ابتدایی با استفاده از مفاهیم و اصطلاحاتی نظیر زباله، بازیافت، آلودگی و مصرف بد آب، محیط زیست، زیستگاه و... ارزش‏ها و هنجارهای زیست ‎محیطی به کودکان آموزش داده می‎شود. همچنین در سه کتاب مطالعات اجتماعی در مقطع متوسطه اول، شاهد گستردگی و تنوع مفاهیم و اصطلاحات مرتبط با موضوع هستیم وارزش‏ها و هنجارهای زیست ‎محیطی با کمک مفاهیمی مانند حق، مسیولیت، مصرف‏ گرایی، زیستگاه، تخریب زیستگاه، منطقه حفاظت شده، طبیعت‏ گردی، سازمان حفاظت محیط زیست، محیط ‏بان، گردشگری، پارک ‏های ملی، نهادهای بین‏ المللی زیست‏ محیطی، ارزش‏ها و هنجارهایی مانند اهمیت محیط زیست، تخریب محیط زیست، بهره ‏وری، بهره‏ وری سبز  و...روایت و آموزش داده می ‏شود.