بررسی تفسیری آیات 95 سوره بقره و 7 سوره جمعه بر پایه نقش معنایی دو حرف نفی «لن» و «لا»

در قرآن کریم برخی آیات مشابه در دو یا چند سوره تکرار شده است. در مواری این تکرار با اختلاف بسیار جزیی همراه است. مانند آیه «... فتمنوا الموت إن کنتم صادقین و لن یتمنوه ابدا...» و آیه «... فتمنوا الموت إن کنتم صادقین و لایتمنونه ابدا...». در این دو آیه که خطاب به یهود است تنها اختلاف جزیی، در دو حرف نفی «لن» و «لا» است. این تغییر جزیی و اختلاف به ظاهر ناچیز به یقین دارای نکته‌ای است. مقاله حاضر به روش کتابخانه‌ای و به شیوه توصیفی و تحلیلی در بیان چرایی آمدن «لن» در آیه نخست و «لا» در آیه دوم به بررسی دیدگاه‌های تفسیری مفسران و ادیبان در این زمینه پرداخته است که حاصل آن در سه دیدگاه قابل جمع‌بندی است: فرقی بین «لن» و «لا» نیست؛ هر دو برای نفی است، با این تفاوت که «لا» برای نفی عادی به‌کار می‌رود و «لن» با تاکید نفی همراه است؛ دیدگاه سوم «لا» برای نفی حال و آینده استعمال می‌شود، اما «لن» برای تابید و دوام نفی استفاده می‌شود. بسیاری از مفسران معتقدند که چون در سوره بقره ادعای یهود سنگین‌تر بوده و مربوط به آخرت و بهشت جاویدان است، نفی آرزوی مرگ و ابطال ادعای آنها با حرف «لن» که برای تابید است صورت پذیرفته و در سوره جمعه که ادعای آنها کوچکتر و مربوط به دنیا و دوستی با خداست، با حرف «لا» که نفی عادی است انجام شده است. از نظر سیاق آیات سوره بقره، ذکر «لن» مناسب‌تر است، به خلاف سیاق سوره جمعه.