تحول معنایی «فضل» در آیه 34 سوره نساء در تفاسیر منتخب از قرون 2 تا 15

دامنه معنایی «فضل» و مشتقات آن، به‌عنوان یکی از واژه‌های پرکاربرد قرآن کریم که بیش از 90 بار در آیات مختلف به‌کار رفته بسیار گسترده است. از آن میان، معانی ارایه‌شده در تفاسیر برای فضل در آیه 34 سوره نساء، خاستگاه طرح پرسش‌های جدی در این زمینه شده است. در این مقاله، با استفاده از الگوی معناشناسی تاریخی، ضمن بررسی روند تغییرها در حوزه معنایی این واژه از خلال 40 تفسیر از نخستین آثار تفسیری تا دوران معاصر، کوشیده است با مقایسه و تحلیل این اطلاعات و داده‌ها و تعیین میزان هم‌گرایی و واگرایی‌ آنها، زمینه یک گونه‌شناسی انتقادی را فراهم سازد و با تکیه بر قراینی درون‌متنی، مانند: معنای لغوی، سیاق و دیگر آیات، زمینه دستیابی به معنای درست این واژه را فراهم آورد. نتیجه بررسی‌ها نشانگر آن است که کاربست «فضل» در این آیه، بیشتر ناظر به امور مادی و در گرو تلاش و کوشش انسان است و امتیاز ذاتی برای مردان نیست.