تحلیل سبک و معرفی نسخ خطی مثنوی در مکنون از فقیر دهلوی

 فقیر دهلوی، شاعری شیعی مذهب قرن دوازده هجری قمری و متولد دارالخلافه شاه جهان آباد است که مثنوی در مکنون از وی بجا مانده است. این مثنوی عاشقانه، داستان عشق ملیکه، دختر قیصر روم، را به امام حسن عسکری (ع) بیان میکند. یک نسخه کامل متعلق به کتابخانه عمومی آیت‌الله گلپایگانی با کد 58/29 و تاریخ تحریر 1171 هجری قمری از این اثر باقی مانده است که در این پژوهش ضمن معرفی نسخه، به تحلیل سبک آن پرداخته شده است.

 این جستار با رویکردی توصیفی تحلیلی صورت گرفته است.

 بررسی این مثنوی نشان میدهد شاعر از موسیقی ملایم، همراه با لحن عاطفی و تناسبهای هجایی بحر هزج در کنار توازن واژه ها برای تقویت زبان غنایی شعر خویش بهره برده است. استفاده متناسب از انواع صور خیال، که رکن اصلی آن را تشبیه شکل میدهد، در حوزه سبک ادبی، پایه هنری این مثنوی را برعهده دارد. زبان شعری او ساده و روان است و برخلاف دیگر شاعران سبک هندی، از مضمون‌پردازیهای غامض و نازک‌خیالیهای عجیب‌وغریب در کلام او خبری نیست.

 شاعر در روایت داستان، از عنصر عاطفه و احساس در جهت ارتقای جنبه غنایی مثنوی استفاده کرده است. با اینکه شاعر از صناعات بلاغی برای زیباسازی و تقویت موسیقی بهره برده، معنا و مفهوم را فدای لفظ نکرده و از کاربرد واژه های مهجور، کهن و غامض پرهیز کرده و از سبکی سلیس و روان بهره برده است. باوجوداین بسامد کلمات عربی، بویژه جمع مکسر، در شعر او بسیار زیاد است. در این اثر عشق زمینی واسطه ای است برای رسیدن به عشق الهی.