نقل به معنا؛ کلید فهم اختلاف مصاحف صحابه

یکی از رخدادهای مهم تاریخ قرآن آن است که برخی از صحابه رسول اسلام، نسخه های خاص خود از قرآن را جمع کرده اند و میان نسخه های ایشان با نسخه رسمی که به فرمان خلیفه سوم گرد آمد، اختلافات فراوانی اعم از افزایش، نقصان، تبدیل و جابه جایی گزارش شده است. نوشتار حاضر بر آن است که عامل اصلی ظهور نگارش های متفاوت قرآن توسط صحابه را دریابد و در این راستا، به عرضه فرضیه های محتمل می پردازد. روش این تحقیق، «استنتاج از راه بهترین تبیین» است؛ بدین معنا که پس از ارزیابی فرضیه های رقیب، فرضیه ای انتخاب می شود که قدرت تبیین بیشتری دارد. تفسیری بودن اختلافات، خطابودن اختلافات و مختلف خوانده شدن قرآن از سوی رسول، فرضیه هایی هستند که برای توضیح منشا اختلافات مصاحف صحابه مطرح شده اند، اما با توجه به گستردگی دامنه اختلافات، این سه فرضیه، فاقد قدرت توضیح دهندگی جلوه می کنند. از دیگر سو، فرضیه نقل به معنای آیات قرآن، با شواهد متعدد تاریخی، همخوانی دارد و قادر است که به گونه ای فراگیر، اختلافات صحابه را در خوانش و نگارش قرآن تبیین نماید.