طراحی الگوی ارتقای سواد فرهنگی در آموزش و پرورش ایران

سواد فرهنگی از جمله موضوعاتی است که امروزه توجه به آن حایز اهمیت می‏باشد، لذا پژوهش حاضر با هدف ارایه الگویی برای ارتقای سواد فرهنگی در آموزش و پرورش ایران شکل دهی شده است.

از نظر هدف، کاربردی؛ از نظر داده ها، آمیخته اکتشافی و از نظر اجرا داده بنیاد و طولی مقطعی بود. جامعه آماری مرحله کیفی متشکل از افراد خبرگان و مطلعین کلیدی در حوزه قلمرو موضوعی تحقیق بودند که براساس رویکرد آگاهانه و به روش هدفمند و گلوله برفی اقدام به نمونه گیری شد. جامعه مرحله کمی متشکل از کلیه مدیران و کارشناسان آموزش و پرورش بود که بر اساس جدول کرجسی و مورگان حجم نمونه 384 نفر تعیین شد و سپس به روش تصادفی طبقه ای پرسشنامه بین آنها توزیع شد. برای جمع آوری داده ها در مرحله کیفی از روش کتابخانه ای (سندکاوی) و روش میدانی (مصاحبه دلفی) و در مرحله کمی از روش میدانی (پرسشنامه) استفاده شد. برای تعیین اعتبار ابزار مرحله کیفی از تکنیک های حصول اشباع نظری، استفاده از رویه های ویژه کدگذاری و تحلیل نمادها و نشانه ها استفاده شد. در مرحله کمی برای سنجش پایایی از روایی محتوایی و برای سنجش پایایی از آلفای کرونباخ استفاده شد. تحلیل در بخش کیفی این پژوهش استفاده از روش کدگذاری نظری (برگرفته از روش نظریه داده بنیاد نظامند) بود. تحلیل  کمی در این پژوهش از تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی استفاده شد.

نتایج کیفی به دست آمده منجر به ارایه الگوی ارتقای سواد فرهنگی در آموزش و پرورش با 6 بعد 29 مولفه و 134 شاخص شد که در مرحله کمی 6 بعد، 29 مولفه و 131 شاخص مورد تایید قرار گرفتند. نهایتا الگوی ارتقای سواد فرهنگی در آموزش و پرورش در قالب 6 بعد شامل عوامل زمینه ساز (اسناد و برنامه های تحول و بنیادین، خانواده، سیاستهای کلان فرهنگی، برنامه های درسی مصوب و مدیریت کلان آموزش و پرورش)؛ عوامل علی(تکنولوژی، قوانین و مقررات، رسانه ها و امکانات و تجهیزات آموزشی)؛ عوامل مداخله گر (عوامل اقتصادی، مهارتهای فردی و بین فردی، عوامل اجتماعی و تهاجم فرهنگی)؛ راهبردها (مشاهیر، ادبیات ملی، تاریخ ملی و جهانی، معماری، موسیقی، دین و مذهب، اقوام و آداب و رسوم، ادبیات جهانی، ورزش- بازی- تفریح، هنر و صنایع دستی، پادشاهان و سلسله های پادشاهی، نمایش) و پیامدها (افزایش کارایی و اثربخشی آموزش و پرورش، افزایش غرور و افتخار ملی و افزایش آگاهی فرهنگی) و 131 شاخص ترسیم شد.

بحث و نتیجه‏ گیری:

بر اساس نتایج بدست آمده پنج مقوله «سیاستهای کلان فرهنگی»، «اسناد و برنامه های تحول و بنیادین»، «برنامه های مصوب درسی»، «مدیریت کلان آموزش و پرورش» و «خانواده» به عنوان شرایط زمینه ساز تحقق سواد فرهنگی بدست آمده است.