بررسی عنصر زمان در رمان «فی غرفه العنکبوت» براساس نظریه زمان روایت ژرار ژنت

ژرار ژنت نظریه پرداز فرانسوی، روایت را به مفهوم واقعی کلمه دال، بیان، گفتمان یا روایت معنا می کند و داستان را مدلول یا محتوای روایی می داند. وی در بحث مفهوم زمان اصطلاحات خاص به خود را بیان می کند و سه نوع رابطه زمانی (نظم، تداوم، بسامد) میان زمان داستان و زمان متن روایی در نظر می گیرد. پژوهش حاضر بر اساس نظریه زمان روایی ژنت به بررسی رمان فی غرفه العنکبوت می پردازد. این رمان یکی از آثار محمد عبدالنبی است که در سال 2017 میلادی کاندیدای دریافت جایزه بوکر شد. این اثر از 39 فصل تشکیل شده که تمامی فصول بدون عنوان است و هر فصل در بین زمان حال، گذشته و گذشته در گذشته در جریان است. با بررسی عنصر زمان در رمان فی غرفه العنکبوت می توان به میزان اهمیت و کارکرد ویژه این تکنیک در پیشبرد هر چه بهتر داستان پی برد. شکل روایت در این داستان به صورت دایره وار است به طوری که داستان در همان نقطه شروع خود از لحاظ مکانی تمام می شود که نشان دهنده میزان نکته سنجی نویسنده است. از نظر زمانی نیز رمان فی غرفه العنکبوت را می توان جزء آثار چند لایه در نظر گرفت که با شروع روایت اصلی در کنار آن و به صورت کاملا طبقه بندی شده روایت های جانبی شکل می گیرند تا راوی را به هدف خود برسانند. محمد عبدالنبی با برهم زدن خط سیر زمانی روایت بوسیله پیشوازهای زمانی و بازگشت های زمانی، در ضمن این زمان پریشی شخصیت های داستان و اطلاعاتی درباره مسایل مختلف مصر در آن دوره زمانی را به خواننده انتقال بدهد. از حیث مولفه های زمانی در حوزه نظم و ترتیب، گذشته نگری بیشترین کارکرد را در رمان داشته و در تداوم نیز از هر چهار عنصر درنگ، حذف، تلخیص و صحنه نمایشی به بهترین وجه استفاده کند. هر چند که رمان با قالب خاطره گویی و بازگشت ها زمانی همراه است و انتظار می رود که شاهد میزان بیشتری از بسامد بازگو باشیم اما نویسنده بیشتر از بسامد منفرد تا دیگر انواع آن استفاده کرده است. این نشان دهنده تسلط نویسنده بر موضوع و همچنین توانایی او در ایجاد صحنه های متنوع است. رمان فی غرفه العنکبوت رمانی برگرفته از ماجرایی واقعی است که در تاریخ مصر ماندگار شده بنابراین جنبه واقعگرایی در آن نمود بارزی دارد. راوی در مسیر نقل سرگذشت «هانی» به عنوان یکی از قربانیات ماجرای «کوین بوت» شرایط و اوضاع جامعه مصر را به صورت مستقیم و غیر مستقیم نیز نشان می دهد