محدودیت های حاکم بر آزادی اراده در تقابل با حق بر دارو (مطالعه موردی بیماری کووید 19)

به اقتضای منفعت جمع در حوزه دارو، کشورها در حقوق داخلی خود، چه در زمینه انعقاد و اعتبار قراردادهای مرتبط و چه در زمینه محدوده آثار قرارداد، وارد شده و آزادی قراردادی را تعدیل می‌نمایند. در سطح بین‌المللی نیز اصل آزادی اراده در قالب حق بر رقابت آزاد و در مقابل آن حق بر مالکیت فکری، تاثیرات مخرب و شدیدی بر حق دسترسی به دارو داشته‌اند که با شیوع پاندمی کووید 19 در سال 2019 میلادی، این موضوع حایز اهمیت دوچندان گردید. بدین ترتیب، دولت ها روش های متفاوتی را برای ایجاد محدودیت بر آزادی اراده در راستای ارتقاء بهداشت عمومی جامعه به کار می‌گیرند تا در زمان بروز بیماری‌هایی مانند کرونا با سطح شیوع بالا، قادر باشند مبارزه‌ای هماهنگ و اصولی را بر اساس معیارهای جهانی اجرایی نمایند؛ لذا هدف از انجام مقاله حاضر نیز بررسی حقوق داخلی ایران و اسناد بین‌المللی است که می تواند محدودیت‌هایی را بر آزادی اراده در حوزه سلامت عمومی (همانند دوران شیوع ویروس کرونا) تحمیل نماید. نتایج به‌دست‌آمده بیانگر آن است که اعمال محدودیت بر آزادی اراده در حقوق بین‌الملل بر دو مبنای منافع جمعی (لزوم حفظ مصالح عمومی) و منع سوءاستفاده از حق صورت گرفته است. در پاندمی کرونا، دسترسی همگانی به واکسن و داروهای موثر در برابر شیوع آن تحت عنوان قرارداد اجتماعی قابل توجیه است و حقوق بشر را متقاعد می کند که ایده مسیولیت اجتماعی شرکت های تولید واکسن و تولید داروی کرونا را به‌طور گسترده‌تری پشتیبانی کند.