«گفت و واگفت» در ساز آرایی سازهای ایرانی

در این مقاله، پژوهش گران به واکاوی و تبیین چگونگی سازآرایی سازهای ایرانی در آثاری پرداخته اند که براساس انواع بافت موسیقایی و چندصدایی شکل گرفته و نتیجه ی آن، شکل گیری متفاوتی از «گفت و واگفت» این سازها در گروه نوازی و «ارکستر سازهای ایرانی» است. بدون تردید، چنین تجمیع و ترکیبی از سازهای ایرانی، نسبت به آن چه از سنت موسیقی ایرانی در هم نوازی ها و اجرای موسیقی جمعی تا دوران قاجار وجود داشته، تفاوت های چشمگیر در ویژگی های گوناگونی چون دینامیک، رنگ آمیزی، تعادل صوتی، تعداد سازها و حجم صدادهندگی دارد. پژوهش حاضر، در آثار آهنگ سازان سده ی اخیر (از دوره پهلوی اول تا اکنون) و به ویژه از آغاز فعالیت های «علینقی وزیری» به عنوان نقطه ی عطفی در موسیقی معاصر ایران تا شکل گیری کانون «چاوش» و جریان های قابل تامل در چند دهه ی اخیر، انجام شده است. جریان هایی که منجربه شکل گیری گروه ها و چندین ارکستر سازهای ایرانی، آفرینش و انتشار آثاری مبتنی بر «بافت» در موسیقی ایرانی بوده و به نظر، اصلی ترین ضرورت گسترش آن، میل به توسعه ی اجتماعی و فرهنگی جامعه ی ایرانی بعد از دوران قاجار است. هم چنین گرایش هنرمندان معاصر به چندصدایی در هنر و اندیشه و نیز تحولاتی که در سنجش جهانی بدان می نگرند، اهمیت پژوهش حاضر را بازگو می کند.در این تحقیق، از رویکرد «پدیدارشناختی» با تحلیل و توصیف مستقیم کارگان (پارتیتور سازهای ایرانی) و پرهیز از هر استنتاجی در اصول و قوانین ازپیش داوری شده و جانب دارانه، استفاده شده است. درنهایت، نتیجه ی تحقیق به دو تقسیم بندی اصلی، یعنی «کاربرد سازها» در اجرای خطوط ملودی، کنترپوان، هارمونی، باس و «پیشرفت پارتیتور» با روش های تکرار، سلو، توتی، زمینه، پدال و واریاسیون در سازآرایی، می انجامد. به عبارتی، هرگونه استفاده ای از سازهای ایرانی و روش ترکیب آن ها در بافت های رایج، در طبقه بندی ارایه شده، می گنجد. نگارندگان برای رسیدن به هدف موردنظر، از روش تحقیق تحلیلی تفسیری و در گردآوری اطلاعات، از منابع کتابخانه ای و پارتیتورهای سازهای ایرانی، استفاده کرده اند.