جلوه های حضور مورخ در دو متن تاریخی عصر صفوی

تاریخ نگاری یکی از شاخه های مهم علوم اسلامی است که در عصر صفوی مورد توجه و اقبال فراوان قرار گرفت. حضور مورخ در متن یکی از موضوعات چالش برانگیز تاریخ نگاری سنتی و مدرن بوده که دو دیدگاه متفاوت در ارتباط با آن مطرح شده است. عدم حضور مورخ در متن و داشتن موضعی بی طرفانه، یکی از اصولی است که در تاریخ نگاری سنتی مورد تاکید قرار گرفته و در مقابل در تاریخ نویسی نوین، نقشی جدی و تعیین کننده برای مورخان، در تحلیل وقایع تاریخی درنظر گرفته شده است. با مطالعه برخی از کتب تاریخی سنتی، مواردی از حضور مورخ در متن مشاهده می شود که اصل عدم حضور مورخ را نقض می نماید. این جستار درصدد آن است تا با تکیه بر دو کتاب تاریخ عالم آرای عباسی و احسن التواریخ و با روش تحلیلی توصیفی به بررسی و ارزیابی جلوه های حضور مورخان در کتاب های تاریخی موردنظر و چگونگی موضع گیری آن ها بپردازد. یافته های تحقیق حاکی از آن است که حضور مورخ در آثار مذکور به صورت اشاره مورخ به شخص خود، داشتن نگاه جانبدارانه با آوردن صفات مثبت و منفی، توصیف چهره دوست و دشمن، سخن پردازی و استفاده از جملات ادبی، آوردن اشعار، استشهاد به آیات و احادیث و به کارگیری عبارات دعایی نمود پیدا کرده است. با وجود اینکه حسن بیگ روملو و اسکندربیگ منشی دو مورخ هم عصر بوده و در آثار خود وقایع یکسانی را نقل کرده اند، اما جلوه حضور حسن بیگ روملو در متن، به مراتب از اسکندربیگ منشی کمتر و موضع وی بی طرفانه تر بوده است.