بررسی و تحلیل نظریه نفی صفات در مدرسه کلامی حله

دیدگاه نفی صفات از ذات خداوند سبحان، یکی از نظریات در بحث وجودشناسی صفات الهی است. این نوشتار، به دنبال بررسی و تحلیل این نظریه در مدرسه کلامی حله با تمرکز بر آثار اندیشمندان برجسته این مدرسه، یعنی خواجه نصیرالدین، محقق حلی، ابن میثم بحرانی، علامه حلی، فخر المحققین و فاضل مقداد است. علاوه بر تصریح به نفی صفت در کلام برخی از این متکلمان و نبود آثار قابل توجهی از نظریه عینیت در این مدرسه، با تحلیل نظریه های اعتباری دانستن صفات، نفی وساطت صفات در ترتب آثار بر ذات، تقریر نیابتی از رابطه ذات و صفات، تفسیر سلبی، کارکردی و فعلی از صفات ذاتی، در مدرسه حله، می توان به این نتیجه رسید که گرایش غالب در این مدرسه، دیدگاه نفی صفات است. تنافی اثبات صفت با آموزه توحید ذاتی، به معنای نفی تعدد در ذات و نفی ترکیب، تحلیل ماهیت صفت و حکم به اتحاد وصف و صفت و نیز روایات نفی صفت، استدلال هایی هستند که دیدگاه نفی صفات در مدرسه حله از آن ها بهره می برد. به نظر می رسد که نفی صفت در مدرسه حله نسبت به مدرسه بغداد، شفافیت و صراحت بیشتری داشته است. تصریح به نفی صفت، تفسیر نیابتی از نفی صفات، تمسک به بیان تمثیلی برای تفهیم بیشتر نفی صفت، تاکید بر ادبیات تعبیری بودن اسما و صفات الهی، تاکید بر ملازمه الهیات سلبی و نفی صفت و نیز رونمایی رسمی از اعتباری بودن صفات، از نقاط برجسته و چشم گیر این مدرسه کلامی است.