انگیزه بخشی در زمینه پرورش عدالت از منظر فقه تربیتی

«انگیزه»، عاملی است که شخص را به انجام عمل، با میل و اراده خویش متمایل می سازد. معمولا واژه انگیزش فرایندی است که موجب برانگیختگی، هدایت و احیای رفتار می شود. از طرفی پرورش عدالت، یکی از اهداف بعثت انبیاء بوده و ایجاد انگیزه، نقش مهمی در گرایش افراد به سوی عدالت دارد. در رابطه با «انگیزه بخشی در زمینه پرورش عدالت» پژوهش مستقلی صورت نگرفته است و آثار متعددی که درباره انگیزش نگاشته شده، اولا: فاقد رویکرد فقهی بوده و حکم «انگیزه بخشی در زمینه عدالت» معین نشده است؛ ثانیا: «روش های ایجاد انگیزه» نیز تبیین نشده است. هدف این مقاله، شناسایی حکم انگیزه بخشی و روش های ایجاد انگیزه در زمینه عدالت است. این پژوهش با روش تحلیل و اجتهاد بر مبنای قرآن و منابع روایی، به این نتایج دست یافته است: الف) بر اساس آیات قرآن اگر انگیزه لازم برای رعایت عدالت و پرورش آن در سطح جامعه نباشد، انگیزه بخشی واجب است و همه مکلفان، بایستی با ایجاد انگیزه، افراد جامعه را به سوی عدالت متمایل سازند. ب) در زمینه پرورش عدالت می توان به روش های انگیزه بخشی مانند موعظه، تشویق، انذار، تبشیر، امر و نهی تمسک جست. ج) با توجه به ادله قرآنی و روایی، حکم این روش ها استحباب است اما حکم به کارگیری روش «امر ونهی» الزامی است. لذا امر و نهی کردن به عدالت لازم و ضروری است. د) روش های انگیزه بخش حاکمان، سلاطین و همه مکلفان را شامل می شوند.