دلایل بروز جنگ در راه خدا در قلمرو جغرافیایی حکومت غزنویان براساس تاریخ بیهقی

تداوم جنگ و ناامنی در طول تاریخ یکی از مهم ترین دغدغه های حکومت ها و مردمان در قلمروهای گوناگون جغرافیایی بوده است. جنگ به مثابه جهاد، یکی از فروع دهگانه دین اسلام، به معنای کارزار با دشمنان و استفاده از بیشترین توان برای گسترش اسلام یا هراس از چیرگی آن هاست و اهداف حق طلبانه و عدالت خواهانه دارد؛ به همین دلیل بدان «جهاد مقدس» می گویند. یکی از نمونه های جنگ در قلمرو جغرافیای سیاسی جهان اسلام به دوره غزنویان بازمی گردد. لشکرکشی های سلاطین غزنوی، به ویژه محمود، زیر شعار «جنگ به خاطر دین» و علیه بت پرستان هندی انجام می گرفت، درحالی که هدف از آن ها عملا به چنگ آوردن غنایم جنگی بود. هدف این مقاله که با روش توصیفی تحلیلی انجام شده، شناسایی دلایل بروز جنگ در قلمرو جغرافیایی حکومت غزنویان با استناد به تاریخ بیهقی است. این مقاله با جست وجو در تاریخ بیهقی نشان می دهد سه دلیل عمده در پیدایش «جنگ در راه خدا در قلمرو جغرافیایی غزنویان» تاثیرگذار بوده است: 1. اوضاع سیاسی حاکم بر نهاد خلافت عباسی؛ 2. تاثیر نهاد دین در ظهور و افول غزنویان؛ 3. حمایت متقابل غزنویان و خلافت عباسی از یکدیگر. همچنین، این تحقیق نشان داده که هیچ کدام از جنگ های دوره غزنوی، مصداق «جنگ در راه خدا» نبوده است. فقط می توان موارد معدودی جنگ با شورشیان را براساس مصادیقی در تاریخ بیهقی یافت، وگرنه متن تاریخ بیهقی گواهی می دهد بیشتر این جنگ ها با هدف تثبیت قدرت، کسب ثروت، اعمال سلطه و زور بر مردمان انجام می شده و ارتباطی به احکام اسلامی درباره جنگ و جهاد نداشته است.