نقش حدیث افتراق در شکل گیری فرقه نگاری اسلامی تا قرن پنجم هجری

برخی از فرقه نگاران برای معرفی و بررسی فرقه های مسلمان، حدیث افتراق را مبنای نگارش قرار داده اند و به دنبال اثبات هفتاد و سه فرقه اسلامی مطابق با حدیث افتراق بوده اند. اما برخی دیگر هیچ توجهی به حدیث افتراق نداشته و علت انشعاب فرقه ها را در اختلاف عقاید و مبانی دینی آن ها جست وجو کرده اند. این مقاله با روش توصیفی و تحلیلی به دنبال پاسخ به این پرسش است که آیا این حدیث در شکل گیری فرقه نگاری اسلامی نقش داشته است؟ بدین منظور، نوشته حاضر با گزینش و واکاوی دو کتاب اوایل المقالات از شیخ مفید (د.413ق) و بیان الادیان از ابوالمعالی محمد حسینی علوی (د.485ق) نشان داده است که منابعی همچون بیان الادیان متاثر از این حدیث و بر پایه آن تدوین شده اند و در منابعی مانند اوایل المقالات معیارهای دیگری مد نظر بوده و به این حدیث توجهی نشده است.