ارائه بازخورد در آزمون صلاحیت بالینی دوره پزشکی عمومی: حلقه گمشده

نامه به سردبیر هدف اصلی هر سیستم آموزشی، انجام موفق فرایند یادگیری می باشدکه یکی از ابزارهای دستیابی به این هدف، ارایه بازخورد موثر به دانشجویان، در مورد فعالیت هایشان در طول دوره ی یادگیری می باشد (1،2). بازخورد منبع مهم تغییر در عملکرد دانشجو محسوب می شود و هنگامی ارزشمند است که تفاوت بین نتایج دلخواه و نتایج واقعی حاصل از عملکرد دانشجو را روشن کند و محرکی برای تغییر باشد (3). دانشجویان پزشکی بعد از طی چند آزمون مهم و سرنوشت ساز  فارغ التحصیل و بلافاصله بعد از اتمام تحصیل موفق به اخذ مجوز طبابت مستقل می گردند. این درحالی است که براساس آیین نامه یکی از این آزمون های سرنوشت ساز، آزمون صلاحیت بالینی است (4،5). شرط شرکت دانشجو در آزمون صلاحیت دوره پزشکی عمومی حداقل گذراندن یک سال از دوره کارورزی آنان در بخش های آموزشی می باشد. یکی از چالش های مطرح شده در این زمینه، عدم آمادگی و اطلاع کافی دانشجویان در زمینه کسب کلیه مهارت های لازم برای شایستگی دوره پزشکی عمومی  می باشد (6). البته در دوره بحران پاندمی کووید 19 آموزش بالینی درتمام جهان مختل شد و کشور ایران نیز از این امر مستثنی نبود، لذا درگیر شدن بخش های آموزشی در دوره شیوع بیماری و عدم حضور تمام وقت دانشجویان در بخش ها، نمونه ای ازپیامدهای این پاندمی بود. در فرایند حاضر، پس از بررسی نتایج   آزمون های صلاحیت بالینی چند دوره، تعداد دانشجویانی که برخی از ایستگاه های آزمون از جمله غدد، خون، قلب، بیهوشی نمره حداقلی را کسب ننموده اما بدون هیچ گونه بازخورد بعد از آزمون فارغ التحصیل شدند، کم نبودند. اهمیت بازخورد، با تبدیل شدن پارادایم آموزش پزشکی به سمت آموزش مبتنی بر شایستگی که در آن انتظار می رود فراگیران به نقطه عطف خاصی برسند که آن ها را قادر می سازد تا در محیط کاری خود به عنوان پزشک عمل کنند، بیشتر مشخص می شود. از آنجایی که پزشکان عمومی نقش محوری و مرکزی در ارایه خدمات اولیه و سیاستگذاری های نظام سلامت در هر کشوری را دارند و از طرفی با توجه به حساسیت شغلی این قشر از جامعه و اعطاء مجوز طبابت مستقل بلافاصله بعد از اتمام تحصیل و با توجه به نتایج حاصل از آزمون صلاحیت بالینی، صاحبان فرایند را بر آن داشت که به طراحی، اجرا و ارزشیابی نحوه ارایه بازخورد در آزمون صلاحیت بالینی دانشجویان دوره پزشکی عمومی بپردازند. دراین جا قصد داریم مراحل اجرای این فرایند آموزشی را که مشتمل بر5 گام بود را مطرح نماییم:گام اول: تشکیل تیم آموزشی متشکل از معاون آموزشی دوره پزشکی عمومی دانشکده پزشکی، اساتید گروه های آموزشی درگیر، متخصصین آموزش پزشکی بود. گام دوم: بررسی انواع بازخورد در آموزش بالینی، تیم آموزشی با استفاده از آخرین مقالات و منابع مرتبط به تعریف، بازخورد، طبقه بندی، اهمیت، عوامل موثر بر آن، مدل ها و راهکارهای بهبود بازخورد در آموزش بالینی مروری اجمالی انجام دادند. درنهایت دراین فرایند، از رویکرد بازخورد روبه جلو (Feed Forward) استفاده شد. از آنجایی که این نوع بازخورد جزء مغفول مانده در سیستم آموزشی است. مدرسین بر اساس داده های حاصل از بازخوردهای ارایه شده، اقدام به اصلاح برنامه درسی و یا روش تدریس خود برای فراگیران می نمایند. لازمه این بازخورد آن است که برنامه درسی انعطاف پذیر باشد و مدرس تنها ارایه دهنده موضوعات خاص درسی تلقی نگردد. درضمن بر اساس جایگاه بازخورد در طول برنامه درسی، بازخورد برنامه ریزی شده بین دوره ای  (Formal midcourse feedback)  در نظر گرفته شد (7،8). زیرا که مدرس به صورت از قبل برنامه ریزی شده نسبت به ارایه بازخورد به فراگیران طی یک جلسه در اوایل یا اواسط دوره آموزشی، به مدت 10 تا 30 دقیقه بر اساس تجارب از دوره های قبلی یا مشاهدات شان در طول دوره طی شده پرداختند که این امر به بهبود عملکرد آن ها قبل از ارزشیابی پایانی کمک نمود. گام سوم: بازبینی فیلم های آزمون صلاحیت بالینی (ایستگاه هایی که بیشترین مردودی را داشته است): با توجه به رویکرد انتخاب شده، گروه آموزشی مربوطه یک عضو هیات علمی از گروه که در آن بازه زمانی ممتحن ایستگاه مورد نظر نبوده را برای بازبینی فیلم پس از برگزاری آزمون ها معرفی نمایند. بعداز معرفی، اساتید با تعیین وقت قبلی در مرکز مطالعات و توسعه آموزش پزشکی دانشگاه حضور پیدا کرده و فیلم دانشجویان را بررسی و مواردی که باید به دانشجویان بازخورد داده شود را مشخص کرده و همچنین مواردی که باید در شیوه های آموزشی در دوره های آموزشی یا واحدهای درسی بعدی مد نظر قرار گیرد را مشخص نمودند. گام چهارم:  نتایج حاصل از بازخوردهای ارایه شده به منظور اقدام به اصلاح برنامه درسی و یا روش تدریس اساتید برای فراگیران به دانشکده و گروه های آموزشی ارایه گردید. گام پنجم: نظر سنجی از دانشجویان و ارایه آن به دانشکده پزشکی و گروه های آموزشی مورد نظر و در مرحله بعد، چک لیستی برای تعیین کیفیت ارایه بازخورد از طرف گروه های آموزشی با توجه به آزمون های دوره قبلی طراحی گردید. سپس در آزمون هایی بعدی (1401-1400) در اختیار دانشجویان برای تکمیل قرار گرفت. ضمن آن که در پایان آزمون، نظرسنجی در خصوص نحوه آزمون صلاحیت بالینی انجام و نتایج آن برای دانشکده و EDO آن ارسال گردید. اگرچه در این فرایند حاضر به تمام اهداف پیش بینی شده دست یافته ایم؛ اما به منظور ارتقاء کیفیت عملکرد دانشجویان، این فرایند نیاز به بررسی دقیق تر درآزمون های بعدی نیز دارد، گرچه این مداخله (ارایه بازخورد) همچنان ادامه دارد.