ارزیابی موانع کلیدی در توسعه صنعت نفت با ترکیب تحلیل مسیر و دیمتل فازی

هر چند که برخورداری از منابع انرژی برای صاحبان آن ها در درجه اول به عنوان یک نقطه قوت و یک نعمت الهی محسوب می شود ولی گاه وابستگی اقتصادی به همین منابع به تنگنایی برای صاحبان آن ها تبدیل می شود. بی گمان تحریم های اقتصادی و نفتی نقش قابل توجهی در رکود صنعت نفت طی سال های گذشته داشته است؛ به ویژه از جولای سال 2012 که تحریم های بین المللی علیه ایران شدت گرفت و میزان تولید کاهش و صادرات نفت ایران به نصف تنزل یافت. اما بسیاری از تحلیلگران بر این باورند که تحریم ها تنها عامل رکود صنعت نفت نبوده و مشکلات مدیریتی در سطح  مدیریت دولت و در سطح صنعت نفت نیز در رکود این صنعت موثر بوده است. تعدادی از کارشناسان نیز بر نقش تحولات بازارهای جهانی نفت تاکید دارند. هدف اصلی پژوهش حاضر، ارزیابی موانع کلیدی در توسعه صنعت نفت با رویکرد ترکیبی تحلیل مسیر و تکنیک دیمتل فازی است. بدین منظور در این پژوهش، ابتدا با مرور ادبیات و مصاحبه با خبرگان، متخصصان و تحلیلگران حوزه صنعت نفت، پنج عامل (تحریم ها، نبود تکنولوژی، سوء مدیریت، عدم آموزش نیروی انسانی، کاهش صادرات) به عنوان موانع کلیدی در توسعه صنعت نفت شناسایی و مدل مفهومی موانع و فرضیات پیشنهادی ارایه شد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری داده ها از نوع پیمایشی می باشد. جامعه آماری این پژوهش در خصوص بررسی و آزمون موثربودن موانع توسعه با رویکرد تحلیل مسیر و نرم افزار SMART PLS، شامل خبرگان، متخصصان و کارشناسان شرکت حفاری مپنانور کیش به تعداد تقریبی 70 نفر و در خصوص رتبه بندی موانع توسعه با تکنیک دیمتل فازی شامل کلیه خبرگان، متخصصان و مدیران بخش حفاری شرکت مپنا نور کیش به تعداد تقریبی 15 نفر می باشد که با توجه به محدود اعضای جامعه در هر دو بخش بررسی و تحلیل، اندازه نمونه با جامعه یکسان درنظر گرفته شد. نتایج نهایی تحلیل مسیر نشان از تایید تمامی فرضیات (تاثیرگذاری تمامی موانع توسعه) دارد. خروجی نهایی تکنیک دیمتل فازی هم نشان داد که کاهش صادرات به عنوان مهم ترین مانع در توسعه می باشد که خود می تواند ناشی از عوامل دیگری همچون تحریم ها و نداشتن روابط مناسب با کشورهای منطقه باشد. فقدان تکنولوژی در رتبه دوم قرار داشته، تحریم ها در رتبه سوم، آموزش ناکارآمد نیروی انسانی در رتبه چهارم و عامل سوء مدیریت در رتبه آخر قرار دارد. بدین ترتیب با تعیین مهم ترین موانع، راهکارهای مناسبی جهت توسعه به شرکت مذکور پیشنهاد داد.