بررسی اثر کود زیستی و اسید سالیسیلیک بر صفات کمی و کیفی مرزه تابستانه (Satureja hortensis L.) در شرایط تنش خشکی

مرزه تابستانی (Satureja hortensis L.) از گیاهان بومی ایران است که در طب سنتی به عنوان داوری محرک، ضد نفخ، خلط آور، مقوی معده، ضد اسهال و ضد سرطان کاربرد دارد. این آزمایش به منظور بررسی برخی صفات گیاه دارویی مرزه تابستانه در پاسخ به کودهای بیولوژیک، اسید سالیسیلیک و تنش خشکی طی دو سال 1397 و 1396 مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام گرفت. فاکتورهای آزمایش شامل آبیاری در سه سطح (پتانسیل رطوبت خاک 5/0- اتمسفر به عنوان شاهد، پتانسیل 5/6- اتمسفر به عنوان تنش متوسط و پتانسیل 10- اتمسفر به عنوان تنش شدید که در مرحله 4 تا6 برگی استقرار گیاه با کشت مستقیم) به عنوان فاکتور اصلی اعمال شدند و فاکتورهای فرعی شامل کود بیولوژیک ازتوباکتر و میکوریزا در چهار سطح (1- عدم تلقیح به عنوان شاهد، 2- تلقیح بذر با ازتوباکتر ، 3- تلقیح بذر با میکوریزا و 4- استفاده توام ازتوباکتر و میکوریزا) و اسید سالیسیلیک در دو سطح (1- عدم محلول پاشی و 2- محلول پاشی با غلظت 6/0 میلی مولار) بودند که در مرحله 4 تا 6 برگی قبل از گلدهی (85 روز بعد از مرحله 4 برگی) اعمال شدند .صفات ارتفاع بوته، وزن خشک ریشه، وزن خشک اندام هوایی، میزان کلروفیل کل، میزان پرولین، درصد و عملکرد اسانس بررسی شدند. نتایج نشان داد که اثر تیمارهای تنش خشکی، کودی و سالیسیلیک اسید بر صفات مورد مطالعه ارتفاع بوته و وزن خشک اندام هوایی و ریشه، محتوای کلروفیل، درصد و عملکرد اسانس و محتوای پرولین در سطح احتمال یک درصد معنی دار بودند. اسید سالیسیلیک و کاربرد توام ازتوباکتر و میکوریزا سبب افزایش 17 درصدی ارتفاع بوته، 19 درصدی وزن خشک بوته، 53 درصدی محتوای کلروفیل، 33 درصدی درصد اسانس و 9 درصدی عملکرد اسانس گیاه دارویی مرزه در شرایط تنش خشکی نسبت به شاهد شدند. بیشترین مقدار ارتفاع بوته (67/48 سانتیمتر)، وزن خشک اندام هوایی (83/28 گرم)، وزن خشک ریشه (27/2 گرم)، محتوای کلروفیل (18/1 میلی گرم بر گرم)، درصد اسانس (87/1 درصد) و عملکرد اسانس (912 کیلوگرم در هکتار) مربوط به کاربرد اسید سالیسیلیک و تیمار ترکیبی ازتوباکتر + میکوریزا بود. نتایج تحقیق حاضر حاکی از آن است که کاربرد کودهای زیستی به تنهایی و یا همراه با محلول پاشی اسید سالیسیلیک، در بهبود ویژگی های رشدی و عملکرد گیاه دارویی مرزه تاثیر مثبتی داشتند. امروزه استفاده از کودهای زیستی به جای مواد شیمیایی، هدف اصلی در تولید محصولات کشاورزی به ویژه در گیاهان دارویی است. کاربرد کودهای زیستی همراه با تنظیم کننده های رشد می توانند جایگزین مناسبی برای مصرف کودهای شیمیایی در این گیاه شوند.