چندفرهنگی گرایی در خاورمیانه: طرح مساله

جوامع خاورمیانه از لحاظ تنوع قومی، زبانی و مذهبی دارای پیچیدگی قابل توجهی هستند. این پیچیدگی ها از عوامل مهم شکل گیری بحران های سیاسی و اجتماعی و به تاخیر افتادن یا دشوار شدن فرایندهای دولت سازی و ملت سازی در این کشورها محسوب می شود. پژوهش های گوناگونی از منظر علم سیاست و جامعه شناسی سیاسی درباره مسیله اقوام در خاورمیانه و به طور خاص کشورهایی با ترکیب قومی مرکب، انجام شده و راه حل هایی نیز برای حل این مسایل از سوی پژوهشگران، صاحب نظران و استراتژیست ها پیشنهاد شده است. یکی از این تحلیل ها و راه حل ها که در دو دهه اخیر بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است پیشنهاد الگویی چندفرهنگی گرا برای خاورمیانه است. این الگوی لیبرال در پی آن است که به قومیت ها رسمیت دهد و آن ها را در چارچوب هویت، فرهنگ، زبان و اقلیمی متمایز از قومیت های دیگر مورد شناسایی قرار داده و تمایز میان آن ها را مبنای سیاست گذاری قرار دهد. در نوشته حاضر می کوشم نشان دهم این الگو برای جوامع خاورمیانه مناسب نیست و نه تنها مسیله قومیت را حل نمی کند بلکه به دلایل مختلف به شکاف و انشقاق و تعمیق بحران ها کمک می کند که دامنه آن از مسیله قومیت فراتر رفته و کلیت کارآمدی و امنیت کشورها را به خطر انداخته و فرایند ملت سازی را با تاخیر جدی مواجه می کند.