بررسی اثر عوامل آب و هوایی بر روند جمعیتی آفات اول فصل پنبه در استان فارس

گیاهچه پنبه توسط چندین آفت مکنده مانند تریپس پنبه (Thrips tabaci Lindeman)، شته پنبه (Aphis gossypii Glover)، زنجرک سبز پنبه (Empoasca sp.) و سفیدبالک پنبه (Bemisia tabaci Gennadius) مورد حمله قرار می گیرد و در صورتی که کنترل نشوند خسارت قابل توجهی به بار می آید. عوامل آب و هوایی مانند دما و رطوبت نسبی جزو مهمترین عوامل خارجی تنظیم کننده جمعیت حشرات هستند. با توجه به اینکه آفات اول فصل پنبه می توانند خسارت های سنگینی به مزارع پنبه وارد کنند، تحقیق حاضر با هدف بررسی روند تراکم جمعیت آفات اول فصل پنبه و ارتباط آن با عوامل آب و هوایی انجام شد تا نتایج آن در شرایط مختلف آب و هوایی در مدیریت تلفیقی آفات پنبه استفاده شود.

این پروژه در سال 1399 و 1400 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی داراب اجرا شد. زمین آزمایش به پنج تکرار تقسیم شد. نمونه برداری بصورت هفتگی و از هر تکرار، 5 گیاهچه به صورت تصادفی نمونه برداری شد. واحد نمونه برداری تعداد آفت روی یک گیاهچه پنبه بود. داده های هواشناسی که بصورت روزانه ثبت شده است از ایستگاه هواشناسی داراب که در فاصله 200 متری محل اجرای پروژه قرار دارد تهیه شد. با استفاده از روش آماری تحلیل همبستگی و رگرسیون خطی و غیرخطی رابطه بین جمعیت هر یک از آفات با متغیرهای هواشناسی بررسی شد.

در سال اول با جوانه زنی گیاهچه پنبه آلودگی به تریپس نیز شروع شد (41/0 تریپس در هر گیاهچه) و تراکم جمعیت تریپس تا آخر خرداد بیش از شش برابر افزایش یافت (74/2 تریپس در هر گیاهچه) و وقتی میانگین هفتگی حداکثر دمای روزانه از 42 درجه سانتیگراد بیشتر شد جمعیت آن کاهش یافت. نتایج تحلیل همبستگی بین میانگین هفتگی حداکثر دمای روزانه با میانگین هفتگی تراکم تریپس نشان داد این همبستگی منفی و معنی دار است (008/0 = P؛ 68/0- R=). با تلفیق داده های هر دو سال آزمایش، نتایج تجزیه رگرسیون خطی نشان داد رابطه معنی داری بین میانگین هفتگی متوسط رطوبت نسبی روزانه با میانگین هفتگی پوره سفیدبالک وجود داشت. نتایج تحقیق حاضر نشان داد مهمترین عامل آب و هوایی تاثیرگذار بر جمعیت شته پنبه، دمای هوا است بطوریکه هرگاه دمای هوا بالاتر از 30 درجه سانتیگراد باشد فعالیت شته به شدت کاهش می یابد.

نتایج این تحقیق نشان داد گیاه پنبه با دامنه وسیعی از آفات مواجه می شود و عوامل آب و هوایی به ویژه دما و رطوبت نسبی بر شروع آلودگی به آفات اول فصل پنبه و همچنین بر تراکم و نوسانات جمعیت آفات پنبه موثر هستند. بنابراین نتایج بدست آمده می تواند نقش مهمی در برنامه ریزی و کاربرد برنامه های مدیریت تلفیقی آفات اول فصل پنبه ایفا کند