بررسی اثر سطوح مختلف کود فسفر و بیولوژیک بر پارامتر های فتوسنتزی و‍‍‍‍‍ عملکرد دانه گیاه ماش (.Vigna radiata L)

ماش یک گونه ی مهم از خانواده لگوم ها است که دانه های آن سرشار از فسفر می باشد. کاربرد کود فسفر در گیاهان لگوم اثر مثبتی روی گره بندی ریشه دارد و از طریق افزایش سطح ریشه موجب افزایش تثبیت نیتروژن می شود، به طوری که کمبود فسفر به عنوان یکی از محدودیت های عمده برای تولید لگوم ها معرفی شده است. کود های زیستی توان بالایی برای افزایش کارایی فسفر کاربردی و در نهایت تحریک رشد گیاه دارند. بنابراین این پژوهش به منظور ارزیابی کود های زیستی در آزاد سازی فسفر نامحلول خاک و بررسی اثر باکتری های محرک رشد و قارچ مایکوریز بر رنگیزه های فتوسنتزی و عناصر غذایی در طول دوره رشد گیاه ماش انجام شد.

این آزمایش در سال زراعی 96 - 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان اجرا شد. به منظور دستیابی به اهداف مورد نظر در این طرح، آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. کود فسفر (سوپر فسفات تریپل) به عنوان فاکتور اول در سه سطح (عدم مصرف (شاهد)، مقدار مطلوب (150 کیلوگرم در هکتار) و 50 درصد بیشتر از حد مطلوب معادل با 225 کیلوگرم در هکتار)) بر اساس آزمون خاک مورد استفاده قرار گرفت. ترکیب های مختلف باکتری های محرک رشد و قارچ مایکوریز آربوسکولار در هشت سطح (عدم مصرف باکتری و قارچ (شاهد)، باکتری آزوسپیریلوم (Azospirillum lipoferum)، باکتری سودوموناس فلورسنس (Pseudomonas fluoresens)، قارچ (Glomus mosseae)، ترکیب آزوسپیریلوم و سودوموناس، آزوسپیریلوم و قارچ، سودوموناس فلورسنس و قارچ و ترکیب هر سه فاکتور) به عنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شدند. صفات اندازه گیری شده در این آزمایش رنگیزه های فتوسنتزی شامل کلروفیل a، کلروفیل b، کارتنویید، عدد کلروفیل متر (SPAD) (مرحله چهار برگی، گلدهی و پر شدن کامل غلاف)، درصد نیتروژن در اندام هوایی گیاه (مرحله رویشی و زایشی)، شاخص سطح برگ (مرحله گلدهی)، درصد پروتیین دانه و عملکرد دانه می باشد. تجزیه و تحلیل داده های حاصل از آزمایش با استفاده از نرم افزار SAS صورت گرفت. همچنین جهت انجام مقایسات میانگین از روش آزمون حداقل اختلاف معنی دار(LSD) در سطح احتمال 5 درصد استفاده گردید.

نتایج نشان داد که اثر کود شیمیایی فسفر و باکتری های محرک رشد و قارچ مایکوریز بر رنگیزه های فتوسنتزی شامل کلروفیل a، کلروفیل b، کارتنویید، عدد کلروفیل متر (SPAD)، درصد پروتیین دانه، درصد نیتروژن در اندام هوایی گیاه، شاخص سطح برگ و عملکرد دانه معنی دار بود، اما اثر متقابل سطوح کود فسفر و باکتری های محرک رشد و قارچ مایکوریز بر هیچ کدام از صفات مورد مطالعه معنی دار نبود. نتایج نشان داد که بیشترین میزان کلروفیل a، کلروفیل b، کارتنویید، SPAD، درصد پروتیین دانه و درصد نیتروژن اندام هوایی، در سطح 225 کیلوگرم در هکتار کود فسفر به دست آمد و کاربرد باکتری های محرک رشد و قارچ مایکوریز منجر به افزایش میزان رنگیزه های فتوسنتزی، درصد پروتیین دانه، نیتروژن اندام هوایی و عملکرد دانه گیاه شد.

یافته های این مطالعه حاکی از افزایش رنگیزه های فتوسنتزی، پروتیین دانه، تجمع نیتروژن در اندام هوایی گیاه و شاخص سطح برگ با افزایش میزان فسفر کودی بود. همچنین اثر مطلوب تلفیق باکتری های محرک رشد گیاه و قارچ مایکوریز بر رنگیزه های فتوسنتزی و افزایش میزان پروتیین دانه و نیتروژن در مراحل مختلف رشد گیاه که در نهایت منجر به افزایش عملکرد دانه گیاه شد.