ارزیابی مولفه های زیست محیطی دو سامانه کشت مجدد و راتون برنج (Oryza sativa L.) بر مبنای ارزیابی چرخه حیات

برنج (Oryza sativa L.) یکی از مهم ترین غذای بیش از نیمی از مردم جهان به شمار می رود. کاربرد بیش از حد منابع تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر در بخش کشاورزی به صورت بالقوه، تاثیرات زیست محیطی گوناگونی را بر بوم نظام های زراعی اعمال می کند؛ چنین تاثیراتی را می توان با رویکرد ارزیابی چرخه حیات (LCA) مورد ارزیابی قرار داد. این پژوهش در سال 1399 با محوریت شناخت و مقایسه روند فشار زیست محیطی الگوهای کشت دوم و راتون تولید برنج در شالیزارهای شهرستان آمل انجام پذیرفت. بر این اساس، در مراحل مختلف تولید برنج از جمله کاشت، داشت و برداشت، داده های مرتبط با الگوهای کشت دوم و راتون از کشاورزان شهرستان آمل، گرد آوری و اثرات زیست محیطی حاصل از سامانه های مذکور همچون پتانسیل گرمایش جهانی، اوتریفیکاسیون و اسیدی شدن آب و خاک برآورد شد. در این پژوهش، واحد کارکردی بوم نظام های تولید برنج معادل یک تن شلتوک در نظر گرفته شد. یافته های حاصل از این پژوهش حکایت از آن داشت که بیشترین پتانسیل گرمایش جهانی برنج مربوط به کشت مجدد برنج در حدود 92/1896 کیلوگرم معادل دی اکسید کربن به ازای یک تن شلتوک تولیدی بوده است. ارزیابی چرخه حیات در تولید برنج نشان داد، در گروه تاثیر زیست محیطی پتانسیل گرمایش جهانی به ازای تولید هر تن شلتوک در سامانه های راتون در حدود 99/1673 کیلوگرم معادل دی اکسیدکربن به اتمسفر انتشار یافته است. انتشارات مستقیم ناشی از فعالیت های درون مزرعه ای در هر دو سامانه مورد مطالعه سهم عمده و اصلی را در افزایش گرمایش جهانی داشته که منشا این آلایندگی ها را می توان در احتراق سوخت مصرفی در تجهیزات کشاورزی و نیز انتشار اکسیدهای نیتروژن دار، دی اکسید نیتروژن و دیگر ترکیبات نیتروژن دار حاصل از مصرف کود نیتروژن دانست. همچنین، سامانه های کاشت مجدد برنج تاثیر بیشتری در سه رده آسیب سلامت انسان، کیفیت اکوسیستم و تغییر اقلیم نسبت به سامانه های تولید راتون داشته اند. همچنین مقادیر خسارات وارد شده بر کیفیت اکوسیستم ناشی از تولید هر تن شلتوک در سامانه های کشت مجدد و راتون به ترتیب حدود 08/10089 و 58/7146 PDFÍm2Íyr بوده است. علاوه بر این، هر دو سامانه تولید برنج بیشترین اثر را بر کیفیت اکوسیستم و پس از آن بر سلامت انسان نشان داده اند. بر اساس یافته های این پژوهش، سامانه تولید راتون برنج نسبت به سامانه های کشت مجدد برنج به لحاظ زیست محیطی از سازگاری بیشتری برخودار می باشند.