رابطه نفس و بدن در علم و عمل؛ از حیات تا موت (با تاکید بر رویکرد صدرایی)

انسان دو بعد وجودی دارد: بدن و نفس. نفس را کمال اول بدن دانسته اند، یعنی کمالی که انسانیت انسان به آن است. یعنی بدون نفس، انسان جز جمادی بی حیات نخواهد بود. پس مهم ترین بعد وجودی انسان نفس اوست، اما نفس با بدن ارتباط دارد و درباره تعلق نفس به بدن تردیدی نیست. تعلق آن تدبیری است نه حلولی. نفس خود آگاه است و وجود خود را بالبداهه ادراک می کند. بدن به منزله مرکب نفس است. مادامی که نفس به بدن نیاز دارد، آن را تدبیر می کند. هنگامی که قوا و استعدادهایش به فعلیت رسید، رهایش می کند. موت، یعنی آغاز حرکتی نوین برای رسیدن به هدفی دیگر. آنچه سبب حیات است سبب موت نیست؛ بلکه آنچه سبب موت است سبب حیات است. بعد از حیات دنیوی نوبت به موت می رسد. موت دنیوی، مقدمه حیات برزخی و موت برزخی مقدمه حیات اخروی است. نفس در همه این مراحل، مدبر بدن است، اعم از بدن دنیوی و برزخی و به تعبیر دقیق صدرایی، حامل بدن است. در این نوشتار با روش تحلیلی-توصیفی به بررسی چگونگی رابطه نفس و بدن خواهیم پرداخت.