مطالعه ساختار و مدخل‏ های رساله ترکی خط و خطاطان نوشته میرزا حبیب اصفهانی (حبیب افندی)

خط و خطاطان رساله‏‏ ای است از آثار میرزا حبیب اصفهانی مشهور به حبیب افندی ادیب ایرانی و روشنفکر تجددطلب دوره قاجار که آن را به زبان ترکی عثمانی نوشته و به سلطان عبدالحمید دوم عثمانی تقدیم کرده است. این رساله شامل شرح مختصری درباره تاریخ هنر خوشنویسی از صدر اسلام و گسترش آن، شجره‏‏ نامه استادوشاگردی و سلسله خوشنویسان، معرفی مکاتب خوشنویسی در دوره‏‏ های گوناگون، طبقه‏‏ بندی خطاطان در دوره‏‏ های زمانی و جغرافیایی در انواع خطوط به انضمام شرح مختصری از حیات و آثار آنان است. افزون بر خوشنویسان، در بخش آخر رساله، هنرمندان مشهور رشته‏‏ های کتاب‏‏ آرایی در ایران و عثمانی تا زمان معاصر نویسنده معرفی شده‏‏ اند. نویسنده در تالیف و تدوین این رساله به تذکره‏‏ های پیشین توجه داشته و بنای کار او بر اساس فشرده‏‏ سازی و ارایه چکیده ای از اطلاعات این منابع بوده است.
هدف این مقاله، معرفی رساله خط و خطاطان و بررسی و مطالعه ساختار و ماهیت آن است؛ چرا که این اثر به سبب ملیت ایرانی نویسنده و نیز پرداختن به شرح‏‏ حال بسیاری از خوشنویسان ایرانی که بخش عمده‏‏ ای از کتاب را در بر می‏‏ گیرد به‏‏ عنوان اثر پژوهشی مهم و میراث مشترک ایران و عثمانی شایسته توجه است که متاسفانه تاکنون به آن پرداخته نشده است.