استفاده از رویکرد هیدرولوژی اجتماعی در ارزیابی اثر رفتار مصرف آبی کشاورزان بر منابع آب سطحی و زیرزمینی در شرایط تغییر اقلیم (مطالعه موردی دشت مهاباد، حوضه آبریز دریاچه ارومیه)

در این تحقیق چارچوب جدیدی از مدل سازی هیدرولوژی- اجتماعی به منظور ارزیابی عملکرد سیستم های انسانی- آبی توسعه داده شده است. بدین منظور ابتدا یک مدل جامع هیدرولوژیکی با تلفیق مدل های SWAT و MODFLOW برای شبیه سازی منابع آب سطحی و زیرزمینی توسعه داده شده است. در ادامه با استفاده از تیوری ارزش- عقیده- هنجار (Value-Belief-Norm Theory) عوامل موثر در رفتار مصرف آبی کشاورزان شناسایی شده و در نهایت با ترکیب مدل SWAT-MODFLOW و مدل عامل بنیان (Agent-Based Model) مبتنی بر تیوری VBN، الگوی رفتاری کشاورزان در انتخاب نوع کشت و شیوه آبیاری ارزیابی شده است. چارچوب نظری تیوری VBN و قوانین رفتاری عوامل در ABM بر اساس داده های جمع ‎آوری شده از پرسشنامه های میدانی کشاورزان دشت مهاباد طراحی شده است. در ادامه، با استفاده از داده های تغییر اقلیم گزارش ششم IPCC و مدلACCESS-CM2  پاسخ مدل هیدرولوژی اجتماعی توسعه داده شده در افق برنامه ریزی تحلیل و بررسی شد. نتایج بیانگر این هستند که آن دسته از کشاورزانی که زیر خط فقر هستند با انتخاب محصولات پرسود برای زراعت، سعی در بهبود بخشیدن به وضعیت نامطلوب اقتصادی خود دارند. لذا بدون ایجاد تغییر اساسی در سیاست های مدیریتی در آینده، تغییر اقلیم باعث کاهش سود بخش کشاورزی شده و الگوی کشت به سمت محصولات با سود بالا و در عین حال پر آب بر تغییر خواهد یافت. در صورت ثابت ماندن سیاست های مدیریتی در آینده، عملکرد محصولات، در آمد کشاورزان منطقه و در عین حال جریان ورودی به دریاچه ارومیه از رودخانه مهاباد کاهش چشمگیری خواهد یافت. از این رو تغییر سیاست های مدیریتی به عنوان راهکارهای مقابله با اثرات تغییر اقلیم توصیه می شود. بطورکلی، نتایج تحقیق حاضر را می توان برای برنامه ریزی و سیاست گذاری های آینده مد نظر قرار داد و تخمین زد که چگونه ایجاد تغییرات در عوامل اقتصادی و روانی برای کشاورزان بر احیای دریاچه ارومیه اثر می گذارد.