تبارشناسی نقش مایه چلیپا در معماری ایرانی از منظر افقی گرایی اسلامی

شناخت و درک معنای فلسفی و تمثیلی عناصر هنری و معماری از اهمیت انکار ناپذیری برخوردار است. از جمله این عناصر چلیپا است. این نقش مایه کهن بصورت مستمر و پرتکرار, همراه مفاهیم بنیادین هستی شناسی ایرانیان, بعنوان عنصری نمادین در بازتاب این مفاهیم, بیش از هفت هزار سال در عرصه هنر و معماری نقش آفرینی کرده است. از طرفی افقی گرایی اسلامی بعنوان یک اصل برخاسته از جهان بینی توحیدی و باور به وحدت وجود در عالم هستی, بعنوان یک قاعده هدایتگر در فرایند تحقق آثار معماری اسلامی مطرح می گردد. در این مقاله, در جهت درک زبان هستی شناسی چلیپا, بعنوان نمادی از نور در اندیشه و فرهنگ ایرانی, نقش محوری نور از نگاه معرفت شناختی و وجود شناسی در حکمت و عرفان ایرانی بحث می گردد و سپس بصورت تحلیلی- تطبیقی از دو منظر فرم و معنا , با اصل افقی گرایی بازشناسی می شود. این پژوهش از نظر هدف بنیادی بوده و از نوع پژوهش های کیفی است و با رویکرد توصیفی- تحلیلی و تطبیقی انجام شده و برای گردآوری داده ها نیز از روش های مطالعات اسنادی و کتابخانه ای استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد که چلیپا چه بصورت منفرد, چه بصورت ترکیب با عناصر دیگر و چه بصورت تکرار در زمینه ای هندسی, ویژگی های بصری و فرمی افقی گرایی را دارا می باشد و از نظر معناشناسی و بیان انتزاعی بعنوان یک عنصر نمادین, تجلی و نمود اصل افقی گرایی اسلامی است.