فرآیند ادراک محیط کالبدی توسط افراد نابینای مطلق بر مبنای ادراک حسی و ذهنی

افراد نابینای مادرزاد، برای درک محیط پیرامون خود و کسب استقلال جسمی و اجتماعی، نیازمند یافتن راه حل و توسل به عوامل سازگار در محیط هستند. آنان علاوه بر حواس ظاهری به حواس باطنی، حافظه، خیال و تصورات ذهنی متوسل می شوند. بنابراین ادراک برای این افراد، نوعی شناخت جهان خارج است که از ترکیب اطلاعات حسی و مکانیزم تفکر به وجود آمده و می‎تواند با واقعیت عینی متفاوت باشد. این پژوهش، به دنبال پاسخگویی به این پرسش که ادراک محیط توسط افراد نابینای مطلق مادرزاد بر اساس چه فرآیندی انجام می‎شود؟ سعی در شناخت فرایند ادراک محیط توسط آنان دارد تا از این طریق، مبنای طراحی بهتر محیط به جهت امکان پذیری حضور فعال افراد نابینا در فضاهای عمومی و ایجاد فرصت‎ها‎ی برابر فارغ از میزان توانایی جسمی و حسی آنان و دسترسی بدون مانع، مستقل و ایمن به محیط شود. پژوهش حاضر از لحاظ ماهیت، کیفی با هدف کاربردی بوده و روش انجام آن تحلیل توصیفی و تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استدلال قیاسی است. گردآوری اطلاعات از طریق بررسی اسناد و مدارک علمی و تحلیل محتوای کیفی آن ها انجام شده است که به روش استنباطی به بررسی فرآیند ادراک محیط کالبدی توسط افراد نابینا از طریق دو مقوله ادراک حسی و ادراک ذهنی می‎پردازد و در نهایت راهکارهای پیشنهادی به منظور تسهیل ادراک افراد نابینا در محیط شهری ارایه می گردد. نتایج پژوهش گویای این مطلب است که افراد نابینای مطلق، علاوه بر ادراک حسی غیربصری از ادراک ذهنی مبتنی بر تصویرسازی (شنیداری، لمسی و حرکت) که وابسته به عوامل گوناگونی مانند ویژگی‎ها‎ی فردی، شرایط فرهنگی، اجتماعی و غیره است، در درک محیط پیرامون خود استفاده می‎کنند که لازم است در طراحی محیط کالبدی، به این مهم توجه شود تا همه افراد جامعه به ویژه‎ نابینایان قادر به درک محیط و بهره مندی از امکانات و تسهیلات موجود در آن باشند.