تصویر در تصویر (پژوهشی در تصویرهای هم پیوند براساس غزلیات حافظ)

در علوم بلاغی، برخی از اصطلاحاتی که بر فنون بلاغی یا تصاویر خیال اطلاق گردیده، به دلایل متعدد دقیق نیست و امروزه نیاز مبرم است که در تعریف و تحقیقشان بازخوانی و بازبینی صورت گیرد. یکی از این شگردها آن است که چند تصویر به صورت متراکم در ساختار مصراع یا بیت ذکر می شوند و محققان علوم بلاغی، این شگرد هنری را به اصطلاح «ابداع»، «تعدد تصاویر»، «تصویرهای مضاعف»، «تضاعف تصاویر» و... وضع و تعریف کرده اند که این تعاریف و اصطلاحات، نیاز به تامل بیشتر دارد و با بازخوانی آنها می توانیم دریچه های تازه ای به عالم خیال و تصویرگری های شاعرانه بگشاییم. ما در این پژوهش، به شیوه توصیف، تحلیل و خوانش متن غزلیات حافظ، سعی کرده ایم سیر این گونه هنری را در آثار بلاغی، معانی، تعاریف و دلالت آن را نشان دهیم و نیز پیوند اصطلاحات قراردادی برای آن را در کتب بلاغی متاخر بررسی کنیم و با نگاهی نو، تعریفی دیگر و نیز اصطلاحی برای آن ارایه کنیم که مقصود شاعر از این هنرنمایی، دقیق تر و روشن تر شود. نتیجه ای مهم که از این پژوهش به دست می آید، این است که این تصرف شاعرانه، آن گونه که در پژوهش های بسیار اندک امروزی مطرح شده است، یکی از بهترین شگردهای هنری عمدتا ناخودآگاه شاعرانه است و نیز از مباحث و موضوعات علم بیان است و نشان از گستره دامنه خیال شاعر دارد.