ارزیابی مخاطرات ناشی از جابجایی تپه های ماسه ای در دشت سیستان (زابل) و تاثیر آن بر سکونتگاه های روستایی

وقوع خشکسالی در منطقه سیستان و خشک شدن دریاچه هامون و هم چنین بادهای 120 روزه، شرایط مناسبی جهت فرسایش بادی مهیا نموده و موجب وارد آوردن خسارات فراوان به حیات طبیعی و انسانی منطقه شده است. این عوامل سبب شده اند تا حرکت شن های روان در منطقه با سرعت زیادی انجام گیرد و تپه های ماسه ای گسترش زیادی داشته باشند. مطالعات میدانی حاکی از آن است که طی خشکسالی های مکرر منطقه سیستان، حرکت تپه های ماسه ای به حدی زیاد بوده که باعث مدفون شدن تعداد زیادی از خانه های روستایی و از بین رفتن اراضی کشاورزی شده است که این امر خود مهاجرت ساکنان بومی منطقه در سال های اخیر را به دنبال داشته است. مخاطرات ناشی از جابه جایی تپه های ماسه ای در سطح روستاها شامل تهدید سلامت اهالی، مدفون شدن روستاها، تخریب خاک و زیرساخت های عمومی و غیره است. عوامل متعددی از قبیل وزش بادهای شدید و دایمی، کم شیب و کم عارضه بودن دشت، ریزدانه بودن خاک، خشکسالی های متوالی و کمبود پوشش گیاهی در میزان جابه جایی ماسه ها در سطح دشت سیستان نقش دارند. هدف این مطالعه، بررسی روند تغییرات تپه های ماسه ای دشت سیستان با استفاده از بررسی کانی شناسی سری زمانی و استفاده از داده های ماهواره ای لندست و پیشنهاد برخی از راه حل ها برای کاهش حرکت تپه های ماسه ای و به نوبه خود، کاهش اثرات مخرب آن بر زندگی ساکنین منطقه است.در این پژوهش با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست باقدرت تفکیک 30 متر از سال 1997 تا 2020 به بررسی روند تغییرات تپه های ماسه ای در منطقه دشت سیستان پرداخته شد. بر اساس نتایج حاصله، وسعت تپه های ماسه ای در ماه آگوست از 23/8 درصد در سال 1997 به 11 درصد در سال 2020، و در ماه جوالی از 83/8 درصد به 9/12 درصد از سطح کل حوضه موردمطالعه افزایش یافته است که تقریبا روند افزایشی چشم گیری را نشان می دهد.