بررسی تغییرات اقلیم بر ساختار و زوال بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) در بوم سازگان زاگرس (مورد پژوهشی: جنگل های شهرستان گیلانغرب)

حدود دو دهه است که جنگل های زاگرس با خشکیدگی روبه رو شده و آثار این بحران در مناطق مختلف نمایان می باشد. در این مطالعه اثر تغییرات اقلیم بر زوال بلوط ایرانی در جنگل های زاگرس با داده های هواشناسی و نمونه برداری میدانی در طی زمان بررسی شده است.

برای نمونه برداری عرصه ای از الگوی نمونه برداری تصادفی منظم در سال های 1377 و 1397 استفاده شد. روند چهار عنصر اقلیمی بارش، دمای هوا، یخبندان و رطوبت نسبی در ایستگاه گیلان غرب از سال 1367 تا سال 1397 نیز تحلیل شد. در بخش دیگری از این مطالعه، از مصاحبه ی باز یا بدون ساختار با افراد سالخورده به منظور جمع آوری اطلاعاتی در مورد تغییرات اقلیم و اثرات آن بر پدیده های محیطی اقدام شد.

نتایج نمونه برداری نشان داد فراوانی و موجودی گونه بلوط ایرانی در دوره دوم نسبت به دوره اول کاهش یافته است. مقدار سطح مقطع بلوط ایرانی دانه زاد از 15/2 در آماربرداری مرحله اول به 9/4 و سطح مقطع بلوط شاخه زاد از 5/2 به 4/4 مترمربع در هکتار کاهش یافته است. نتایج مقایسه وضعیت کیفی و سلامت بلوط ایرانی در دو دوره نمونه برداری نشان داد در دوره اول 11/9% از درختان بلوط ایرانی پوسیده و خشکیده بوده اند در حالی که در دوره دوم 71/55 % است. میزان خشکیدگی در آماربرداری دوره دوم در درجات سلامت و کیفیت 2 و 1 بیشتر (41/9% و 28/5%) بوده و در درجات 4 و 5 کاهش می یابد (8/2% و 3/1%) اما خشکیدگی در درجات بالاتر منجر به مرگ درختان بلوط ایرانی می گردد. نتایج تجزیه عوامل اقلیمی با روش من-کندال نشان داد در دوره مورد مطالعه روند بارش، یخبندان و رطوبت نسبی نزولی، اما روند دما افزایشی است.

تغییرات اقلیمی و بروز تنش خشکی شدید باعث می گردد درختان بلوط دچار ضعف فیزیولوژیک شوند. ایجاد ضعف فیزیولوژیک در درختان، زمینه حمله آفات و بیماری های مختلف را فراهم نموده و درخت بلوط دچار خشکیدگی و زوال می گردد.