مدل سازی رفتار آتش سوزی های کنترل ‎ شده و تصادفی در جنگل های زاگرس شمالی با تاکید بر حجم مواد سوختی

رفتار، گسترش و شدت آتش سوزی جنگل ها به اندازه زیادی به نوع و حجم مواد سوختنی و تغییرپذیری مکانی آن در یک منطقه طبیعی و همچنین توپوگرافی و اقلیم وابسته است. ارزیابی حجم مواد سوختی در تاج پوشش های مختلف جنگلی برای مدیریت بحران و پیشگیری از آتش سوزی های احتمالی بسیار مهم است. هدف این پژوهش تعیین مقدار و نوع مواد سوختنی و رفتار حریق جنگل های زاگرس شمالی در شهرستان سردشت در تراکم های مختلف جنگلی است.

با توجه به آمار آتش سوزی های اخیر شهرستان سردشت نسبت به انتخاب مناطق موردبررسی (نلاس و شیومره) بر اساس درصد تاج پوشش مختلف جنگل (تنک، نسبتا انبوه و انبوه) اقدام شد. در این پژوهش از قطعه نمونه های یک مترمربعی برای اندازه گیری خصوصیات مواد سوختی مانند متوسط ارتفاع پوشش گیاهی، حجم سوخت یک، 10 و 100 ساعته، حجم سوخت کل و حجم و عمق لاشبرگ استفاده شد. بررسی رفتار و گسترش آتش سوزی نیز در دو منطقه با استفاده از مدل های آتش FlamMap و FARSITE با استفاده از نقشه های شیب، جهت، ارتفاع، مدل سوخت و تاج پوشش انجام شد.

نتایج نشان داد حجم سوخت ‏کل در اراضی جنگلی موردبررسی 3/9 کیلوگرم در مترمربع است. همچنین بیشترین حجم سوختی یک ساعته در اراضی جنگلی انبوه محاسبه شد. بیشترین حجم سوختی 10 و 100 ساعته نیز در اراضی جنگلی با تاج پوشش نسبتا انبوه مشاهده شد. محاسبه درصد محتوای رطوبتی مواد سوختی نیز نشان داد اراضی جنگلی با تاج پوشش انبوه بیشترین مقدار محتوای رطوبتی را ‏بین اراضی جنگلی با تاج پوشش نسبتا انبوه و تنک دارد. همچنین، مقایسه لکه حریق واقعی و نقشه گسترش آتش شبیه سازی شده در منطقه نلاس با آتش سوزی غیر عمد (دارای تاج پوشش تنک) با ضریب کاپای 0/83 دارای هم خوانی بالایی بوده و مدل توانست توافق قابل توجهی با محدوده گسترش واقعی حریق داشته باشد. ضریب توافق به دست آمده در منطقه شیومره با تاج پوشش انبوه و نسبتا انبوه به دلیل وقوع حریق عمدی و کنترل شده توافق 0/05 درصدی را نشان داد.

این یافته ها نشان داد علاوه بر ویژگی های مواد سوختنی جنگل، علت وقوع آتش سوزی (عمدی و کنترل شده یا تصادفی و غیر عمد) نیز در شبیه سازی مناسب رفتار و گسترش آتش موثر است. این نتایج می تواند در مبارزه با آتش سوزی، مدیریت بحران و در بسیاری از پژوهش های مربوط به بررسی رفتار آتش سوزی و حفاظت و مدیریت عرصه های جنگلی مورداستفاده قرار گیرد.