پاسخ تنوع زیستی گیاهان چوبی و علفی زیرآشکوب به مراحل تحولی جنگل در توده ممرز آمیخته، جنگل شصت کلاته گرگان

کسب اطلاعات و شناسایی تغییرات و پویایی بوم سازگان جنگل در مراحل مختلف تحولی به منظور مدیریت بهینه، احیا و اصلاح جنگل ها لازم و ضروری است. این تحقیق با هدف بررسی اثر مراحل مختلف تحولی توده بر روی زادآوری چوبی و پوشش علفی توده ممرز آمیخته در دو فصل بهار و تابستان (به دلیل شروع فعالیت های رویشی تا مرحله رویشی اوج گیاهان آشکوب علفی جنگل) در سری دو طرح جنگلداری شصت کلاته گرگان انجام شد.

به منظور بررسی مراحل تحولی، پس از جنگل گردشی تعداد سه قطعه نمونه نیم هکتاری مستطیلی به ابعاد 50 × 100 متر برای هر مرحله تحولی براساس مشخصه های ارایه شده توسط لایبوندگوت و کورپل در زمینه الگوی ساختار مراحل و فازهای تحولی در جنگل های طبیعی استفاده شد. به منظور مطالعه و بررسی زادآوری چوبی و پوشش علفی تعداد پنج ریزقطعه نمونه (20×20 متر)، یکی از آنها در مرکز و چهار ریزقطعه نمونه دیگر در چهار گوشه قطعه نمونه پیاده شدند. در هر ریزقطعه نمونه نوع و درصد پوشش گونه های علفی و فراوانی زادآوری ها یادداشت شد. برای بررسی و مقایسه تنوع زیستی در مراحل مختلف تحولی از شاخص های تنوع سیمپسون و شانون -وینر و برای محاسبه غنا از شاخص های غنای مارگالف و منهینیک و برای یکنواختی از شاخص های یکنواختی اسمیت ویلسون و Evenness در نرم افزار PAST و R (بسته نرم افزاری adiv و تابع specieseve) استفاده شد.

نتایج نشان داد که تعداد گونه های علفی و گونه های زادآوری در مرحله تخریب بیشتر از مراحل اولیه و اوج می باشد. شاخص های تنوع زیستی پوشش علفی و زادآوری گونه های چوبی نشان داد که مقدار تنوع شانون -وینر و سیمپسون در دو فصل بهار و تابستان در مرحله اوج کمتر از مراحل اولیه و تخریب بود. همچنین بیشترین مقدار شاخص های یکنواختی اسمیت ویلسون و Evenness نیز در هر دو فصل بهار و تابستان در مرحله اوج مشاهده شد. بیشترین مقدار شاخص غنای منهینیک پوشش علفی در فصل بهار در مرحله اوج مشاهده شد؛ در حالی که در فصل تابستان بین مراحل مختلف اختلاف معنی داری مشاهده نشد. بیشترین مقدار شاخص غنای مارگالف زادآوری گونه های چوبی در هر دو فصل نیز در مرحله تخریب مشاهده شد.

با استناد به نتایج حاصل از پژوهش حاضر، می توان بیان کرد که مراحل مختلف تحولی روی تنوع گونه های علفی و تجدید حیات جنگل اثرگذار است؛ بنابراین، پیامدهای قابل توجهی از مدیریت پایدار بر لایه پوشش گیاهی وجود دارد که پیشنهاد می شود در راهبردهای مدیریت جنگل در آینده مورد توجه قرار گیرد.