تقاضای القایی در خدمات سلامت

به انجام مراقبت یا فروش خدمات غیرضروری به بیماران یا مراجعین نظام سلامت با اعمال قدرت و سفارش افراد متخصص این سیستم، تقاضای القایی اطلاق می شود که در نتیجه عوامل متعددی ازجمله اقتصادی، ساختاری، عوامل بازار سلامت و رفتار دریافت کنندگان خدمت و فروشندگان آن بروز می کند. تقاضای القایی در کشور ما یکی از چالش های نظام سلامت است که موجب افزایش هزینه های بخش سلامت و کاهش کارایی آن می شود. یکی از اساسی ترین چالش های موجود در نظام سلامت، عدم ریشه یابی صحیح معضلاتی همچون تقاضای القایی و عوامل زمینه ساز آن است. تبیین و تحلیل این پدیده می تواند چشم اندازی روشن را برای تصمیم گیری این حوزه ترسیم نماید. براساس سیاست های کلی سلامت، جلوگیری از تقاضای القایی دارو و تجهیزات و ملزومات پزشکی از وظایف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است، ولی اقدامات عملی در این حوزه به وضوح صورت نگرفته است. علی رغم ضرورت پژوهش های کاربردی ملی، در جستجوی پایگاه های معتبر و تحلیل این پدیده، تحقیقات محدودی یافت می شوند که پاسخگوی سوالات و چالش های موجود در تصمیم گیری های اساسی نمی باشند. پژوهش حاضر با هدف تبیین راهکارهای کاهش تقاضای القایی در خدمات سلامت کشور انجام شده است.

این مطالعه، با جستجو در منابع علمی و بین المللی معتبر با کلیدواژه «تقاضای القایی» و مرور اسناد بالادستی موجود، مجموعه اطلاعات درباره تعاریف تقاضای القایی و علل موثر بر آن، شیوه های تقاضای القایی خدمات پزشکی، چالش های موجود و راه های کنترل آن گردآوری شده است. همچنین یک جلسه هم اندیشی با حضور و کسب دیدگاه 23 نفر از مسیولین، افراد کلیدی و خبرگان کشوری برگزار گردید. یافته ها پس از جمع آوری و تکمیل، به روش کیفی تحلیل و گزارش شدند.

براساس یافته ها، تقاضای القایی پدیده پیچیده و چندوجهی است که کارایی و تخصیص منابع ملی را خدشه دار کرده و علاوه بر برهم زدن تعادل عرضه و تقاضا در بازار سلامت، باعث تحمیل هزینه های اضافی بر بیمار و اتلاف وقت او می شود. این پدیده، گاهی باعث درمان و تشخیص های غلط و عوارض طبی برای گیرندگان خدمت می شود. علل ساختاری (علل مربوط به ساختار سازمانی و ارایه خدمات، دریافت کنندگان خدمات و علل ناشی از سازمان های بیمه گر) و اجتماعی، زیربنای علل کلان موثر بر تقاضای القایی می باشند.

تقاضای القایی، برآیند تعامل علل درون فردی، اجتماعی و سازمانی می باشد که پیامدهای اجتماعی، سلامتی و اقتصادی را برای جامعه به همراه دارد و با بکارگیری راهبردهای چندگانه پیشگیری از تقاضای القایی در خدمات سلامت، قابل پیشگیری است.