روایتی از جلسه های دفاع از پایان نامه: پژوهشی قوم نگارانه

چند صباحی است که هویت دانشگاهی پیوسته مورد انتقاد بوده و برخی پژوهش ها نیز هویت دانشگاهی را بربادرفته می دانند. اما برخی این انتقاد را درباره همه ی رشته ها روا نمی دانند و بیشتر، رشته های علوم انسانی و اجتماعی را نارسا و غیراثربخش می دانند. یکی از راه های پی بردن به این هویت، کندوکاو گفتمان حاکم بر جلسه های دفاع از پایان نامه است. پژوهش حاضر بر آن بود تا با استفاده از روش قوم نگاری به بررسی این مساله در یک دانشگاه در حاشیه بپردازد. بدینسان، 31 مشاهده از جلسه های دفاع ارشد و دکتری در رشته های مختلف و همچنین 35 مصاحبه با دانشجویان، داوران و تیم راهنمایی انجام گرفت. یافته های این پژوهش نشان داد که تنها در دو رشته، شیمی و فیزیک، بر هویتی حرفه ای تکیه می شود و در جلسه های دفاع، محتوای پایان نامه مورد بررسی موشکافانه قرار می گیرد اما در دیگر رشته های دانشگاهی، گفتمان حاکم بر جلسه های دفاعی، گفتمانی فرمالیستی است که تیم داوری و راهنمایی، هم و غم خود را بر فرم پایان نامه و نهایتا روش می گذارند و محتوای تولیدشده به دست فراموشی سپرده می شود. پیامد سیاستی این مساله در دانشگاه این است که ملاک موفقیت رشته ها بر پایه ی ملاک های رشته های تجربی تعیین می شود و چنین ملاک هایی تنها باعث بیشتر دیده شدن رشته های تجربی و نادیده انگاشتن دیگر رشته ها در سازوکارهای آموزشی، پژوهشی و مدیریتی است.  بر پایه ی آموزه های نظریه نهادی نمی توان رشته هایی که گرفتار فرمالیسم شده اند را غیراثربخش دانست. چراکه محیط بیرونی دانشگاه گفتمان رشته های تجربی را پذیرفته و مشروع می داند و بدان دلیل، فرصتی برای گفتمان حرفه ای نیز وجود دارد اما این مساله درباره دیگر رشته ها صادق نیست و کنشگران آن برای پاسداری از خود چاره ای جز پرداختن به فرم و روش ندارند.