مقایسه مدل های پراکنش گونه ای در تعیین چشم انداز رویشگاه گونه پسته وحشی (Pistacia vera L.) در استان خراسان رضوی

تغییر اقلیم حاصل از فعالیت های انسانی، با چنان سرعتی رخ می دهد که بسیاری از گونه ها قادر به سازگاری با آن نخواهند بود. در واقع پیش بینی می شود در پایان قرن 21، بخش بزرگی از تنوع زیستی جهانی از بین برود. هدف تعیین گستره رشد گونه با قابلیت بهره برداری در استان خراسان رضوی در زمان حال و آینده است. بدین منظور، 28 متغیر محیطی شامل خاک شناسی، توپوگرافی و اقلیمی به عنوان متغیرهای مدل سازی مورد تحلیل همبستگی قرار گرفته و متغیرهای دارای همبستگی زیاد (بالای 80 درصد) حذف شدند. با توجه به وسعت زیاد منطقه، نمونه برداری نقاط حضور، با بازدیدهای میدانی طی دوره زمانی 1401-1399 صورت پذیرفت. محدوده های مفید یا همان مناطق حضور قابل بهره برداری به شبکه های 1000×1000 متر تبدیل و از هر سلول یک نقطه حضور به دست آمد. در مجموع 129 نقطه حضور از هشت منطقه قابل بهره برداری در استان به دست آمد. سپس، کلیه داده های محیطی منتخب و نقاط حضور در نرم افزار R با استفاده از مدل های بسته بایومد 2 (Biomod2) برای تعیین روابط بین پوشش گیاهی و عوامل محیطی در مراتع استان خراسان رضوی پیش بینی شد. ارزیابی صحت مدل ها با استفاده از شاخص های KAPPA، TSS و ROC مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس شاخص های ارزیابی در زمان حال، مدل جنگل تصادفی با صحت 100 درصد و در زمان آینده با سناریوی 2.6 و 8.5 با صحت 0.982، 0.989 و 0.999 به عنوان بهترین مدل مشخص شد. هم چنین اهمیت نسبی در مدل برگزیده و متغیرهایی که بیش ترین تاثیر را در توزیع جغرافیایی گونه پسته وحشی در زمان حال شامل جمع بارش سالیانه، تغییرات فصلی بارندگی و اجزاء واحد اراضی و در زمان آینده نیز تحت سناریوی اقلیمی 2.6 تاثیرگذارترین عوامل شامل مجموع بارش سالیانه، تغییرات فصلی بارندگی و مدل رقومی ارتفاع و در سناریوی اقلیمی 8.5 مهم ترین عوامل شامل تغییرات فصلی بارندگی، جمع بارش سالیانه و جهت شیب داشتند. نتایج حاصل از بررسی اهمیت نسبی نشان دهنده تاثیر زیاد عوامل اقلیمی بر پراکنش این گونه است؛ بیش ترین پراکنش گونه پسته وحشی در منطقه نوار شمال شرقی تا شرق استان خراسان گسترش دارد. نتایج حاصل از این پژوهش می توان برای اصلاح و حفاظت و هم چنین بهره برداری اقتصادی و گسترش رویشگاه گونه پسته وحشی استفاده نمود.