اثر تغییر اقلیم بر سلامت حوزه آبخیز سد فریمان با استفاده از مدل VOR

با توجه به این که حوزه های آبخیز سامانه های پویا هستند، کارکرد هیدرولوژیکی و سلامت آبخیزها تحت تاثیر تغییرات کاربری زمین، تغییر اقلیم و مداخلات انسانی به طور مداوم تغییر می کند. انتشار گازهای گلخانه ای در دهه های اخیر، موجب گرم شدن کره زمین و به دنبال آن تغییر در رژیم هیدرولوژیکی و کارکرد حوزه های آبخیز شده است که این امر می تواند سلامت حوزه های آبخیز را تهدید کند. از این رو، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی سلامت حوزه آبخیز سد فریمان در استان خراسان رضوی در شرایط حال و تغییر اقلیم تعریف شد. بدین منظور، ابتدا هیدرولوژی حوزه آبخیز با استفاده از مدل SWAT شبیه سازی و متغیرهای هیدرولوژیکی زیرحوزه های آبخیز با رسوب و رواناب ماهانه تعیین شد. سپس با استفاده از مدل مفهومی بنیه-ساختار-انعطاف پذیری (VOR)، سلامت حوزه آبخیز برای دوره تاریخی 1985-2014 محاسبه شد. در ادامه، به منظور ارزیابی اثر تغییر اقلیم بر سلامت زیرحوزه های آبخیز برای دو دوره آینده (2030 تا 2059 و 2070 تا 2099) از خروجی های مدل های اقلیمی CMCC-ESM2، GFDL-ESM4 و MRI-ESM2-0 برای سه سناریوی انتشار استفاده زیرحوزه های آبخیز. نتایج نشان داد که سلامت کلی حوزه آبخیز بر اساس مدل VOR در وضعیت "متوسط" قرار گرفته است، اما با افزایش میزان انتشار گازهای گلخانه ای و افزایش دما، شاخص سلامت در تعداد بیش تری از زیرحوزه های آبخیز کاهش می یابد، به گونه ای که برای دوره 2059-2030 در سناریو SSP1-2.6، شاخص سلامت در 34/6 درصد از سطح حوزه آبخیز کاهش داشته است، در حالی که در سناریو SSP2-4.5، 51 درصد و در سناریو SSP5-8.5، 65/5 درصد از سطح حوزه آبخیز با کاهش سلامت همراه بوده است. این میزان کاهش در دوره 2099-2070 برای سه سناریوی مطالعاتی به ترتیب 50/1، 56/3 و 65/5 به دست آمد که نشان دهنده بدتر شدن وضعیت سلامت زیرحوزه های آبخیز در آینده است.