ساختار اجتماعی، بینش سیاسی و الگوی کنش گری روحانیت در ایران معاصر (1320-1357)

بینش سیاسی و زمینه اجتماعی از یکدیگر متاثر و در پیوند متقابل باهم شکل می گیرند، از این رو معرفت سیاسی، گاهی به عنوان ساختار و گاهی به عنوان کارگزار در برابر زمینه اجتماعی ظاهر می شود. هدف اصلی پژوهش پیش رو، بررسی نوع رابطه میان ساختار اجتماعی جامعه ایران و بینش سیاسی روحانیت شیعه و تاثیر آن بر الگوی کنش گری آنها، در عصر پهلوی ها تا وقوع انقلاب اسلامی است.

روش شناسی پژوهش: 

روش پژوهش کیفی از نوع تبیین علی و روش گردآوری داده ها، کتابخانه ای و همچنین بهره گیری از منابع علمی پایگاه های اطلاعاتی مجازی است. برای تبیین موضوع نیز از نظریه ساختار- کارگزار آنتونی گیدنز و همچنین نظریه جامعه شناختی پیر بوردیو بهره گرفته شده است.

پژوهش نشان می دهد که بین معرفت سیاسی روحانیون شیعه و عوامل اجتماعی در این دوره، رابطه منعطفی برقرار بوده و با توجه به مجموعه کنش های روحانیت شیعه و نیز تغییر عوامل اجتماعی و سیاسی، بینش سیاسی فقهای شیعه از انزوای سیاسی و سیاست پرهیزی تا مشارکت و رهبری سیاسی در نوسان بوده است.

متاثر از شرایط اجتماعی و باورهای کنشگرانی چون آیت الله بروجردی، بینش روحانیت شیعه، به عنوان کارگزار در برابر محیط اجتماعی به عنوان ساختار، نگرش سیاست پرهیز به خود گرفته است و با ظهور امام خمینی(ره)، (کارگزار) بینش سیاسی روحانیت منزلتی شالوده شکن یافته و شکل دهنده محیط و عوامل اجتماعی به عنوان ساختار بوده و در نتیجه بینش سیاسی روحانیت شیعه منبعث از این شرایط، خصلت مشارکت محور به خود گرفته است.